Sabtu, 19 Desember 2009

Pitaruah ayah

Bismillahirahmanirrahim“Rabbish srahli sadri wayasirli amri wahlul u’k datam millisani yaf kahu kauli.”O… nak kanduang sibirang tulang, buah hati limpo bakuruang, ubek jariah palarai damam, sidingin tampa di kapalo. Kamari-mari molah duduak, ado rundiang ayah Sampaikan.Kalau diliek dipandangi nak, dicaliak umua nan tapakai, badan Ayah baransua tuo, kini manjalang anam puluah. Hari patang mantari turun, awan di barat merah sago, malam nan tidak lamo lai. Nyampang tibo saruan Allah, aja sampai capek paminto umua alah tibo dijangkauan. Tabuah digoa tigo-tigo, badan baganjua baliak pulang katampek asa mulo jadi suruik ka tanah nan sabingkah. Badarun aia pamandian, ba lasia bunyi cabiak kapan, dikocong dikabek limo, cukuik satanggi jo aia bungo. Bararak tandu ka surau, tibo di surau dibujuakan, mairiang shalat ampek takbir. Kini manuju ka pusaro, iyo ka pandam pakuburan. Tagolek di liang lahat, tanah sakapa bapakalang, mahereang mahadok ka kiblat, dibateh papan nan sahalai. Badaro tanah panimbunan, tatagak mejan nan duo, manyalo ciluang hitam, do’a dibaco panghabisan. Tujuah langakah mayik di kubua, nak datang malaikaik pai batanyo. Tapi jangankan tanyo ka tajawab, usaha ndak hawa katabandiang, utang ke anak nan takana, kasiah tagaiang alun sampai.Jo kok basuo nan bak nantun nak, taradok pusako ka bajawek ataupun warih ka di baia, usah diarok dari ayah. Sabab baalah baitu, salamo dunia di tunggu, Ayah diseso parasaian, gilo diarak-arak untuang. Tapi kaganti ameh, bak di urang timbalam, pitih nan babilang, hanyo pitaruah batinggakan, banamo pitaruah Ayah. Itulah tando kasiah sayang, utang nan nyato pado anak, kini ayah lansaikan.Dangakan molah anak kanduang, simakkan bana nyato-nyato. Satitiak usah lupokan, sabarih janganlah hilang, ganggam arek, paciak tantaguah. Siang ambiaklah ka patungkek, kok malam jadikan suluah pidoman patang jo pagi.Takalo maso dulunyo, awal mulonyo san kalahia, bundo di dalam pasawangan sadang dilamun-lamun ombak, angin badai, lauik manggilo, kilek patuih hujan basabuang, kalam nan bukan alang-alang. Lua ke Allah, bagantuang indak kamano ka manggapai. Dek lamo lambek badayuang, sapueh-pueh panangguangan sampailah juo di Kualo. Tali turun sauh dibuang, kapa marapek di tapian balabuah surang pasisianyo. Sawajah kapado urang nantun nak, mandi darah sakujua badan, kakinyo malajang-lajang, taganggam tangan nan duo, bunyi pakiak sapanuah kampuang cando pandeka dapek lawan. O . . . buyuang, kok ang nak tahu, itulah anak manusia nan lahia ka bumi Allah nangko lahia sarato jo untuangnyo.Adopun tujuan jo mukasuiknyo, mangko jo darah samo tibo, sirah hati pakek panganan lambang barani, lahia batin indak manaruah gamang-takuik. Mangapa tangan suok kida mandongkak, manyipak-nyipak, itu ma’ana urang bagak, medan galanggang nan nyo hadang cakak nan tidak kunjuang damai. Pakiak bukan sumbarang pakiak, sorak kumando dilewatkan ibaraik badia jo mariam, tando nagari dalam parang.Mako pado hakikatnyo nak, hiduik adolah perjuangan dan satiok perjuangan bakandak manang. Kamanangan janjang ka istana manuju kirisi di partuan. Sasungguahnyo manusia adolah rajo, badaulat di muko bumi Allah bana nan manobatkan, “Inni ja’ilu fil ardhi khalifah”.Untuak itu Ayah pasankan nak, usah manjadi rajo kalah. Nan bajalan manakua-nakua. Mangecek tatagun-tagun, hilang banso punah martabat. Manambah gantang tatanakkan, manyamak dalam nagari. Kalau Waang nak tau juo nak, iduik nangko indaklah lamo, dunia hanyo sakijok mato. Caliaklah contoh jo ibaraik, maso laia di songsong abang, mati di anta dek sumbayang. Antaro abang jo sumbayang, sinan kamat dibacokan hinggo itulah jatah umua. Bakato Muhammad Iqbal, apolah kato dek baliau:“Umur bukan ukuran masa, hidup tidak takaran zaman, sehari singa di rimba, seribu tahun bagi si domba”.Ma’ana manjadi singo nak, bukan manggadang bakato darek bakitabullah di tangan, kandak badannyo awak surang. Indak nak, bukan baitu filsafahnyo, tapi bialah satahun jaguang, pagunokan maso nan pendek, bapacu marabuik buko mambuek amal kabaikan. Baguno ka diri surang, tapakai di masyarakat, manfaat salingkuang alam. Untuak apo panjang bajelo, hinggo batungkek saluang api, kalau awak kiliran tangan masak lacuik, makan parentah. Kok kunun pulo, kuma bamiang manggata di dalam kampuang, cilako hiduik tu namonyo.Salampiah nan dari pado itu, umua bukan sabateh kubua, hiduik bukan salacuik abiah. Tapi adoh hiduik sasudah hiduik. Panjang nan tidak kaujuangan nak. Itulah hiduik di akhirat, kamari tujuan sabananyo. Takalo insan di alam roh, janji-lah sudah tapabuek, patimbang muluik dengan Allah, makhluk kata An-Khalik nyo.Kito mamaciak tali kamba nak, usah kandua tagang salampiah, dunia akhirat satimbangan. Nyampang kok putuih kaduonyo sinan tahanyuik handam karam. Kini di rintang angan-angan, isuak diseso panyasalan. Di dunia rintang jo ratok, di akhirat gilo jo gagau, kalamlah jalan ka sarugo. Mangana sakah nan bak kian nak, Ayah bapasan, bawasiat, rantangkan banang ka langik, hubuangkan diri jo Tuhan. Jalin kulindan ateh bumi, paharek buhua jo manusia. “Hablum minallah wa hamblum minannas”. Itulah cancangan duo sagarajai, kapa nan duo salabuahan, samo dek awak kaduonyo.Mano nak kanduang jo nyo Ayah, ijanklah bosan mandangakan, mangecek indak ka lamo, taga dek seso manyimpannyo. Jikok anak taruih mamandang, simak jo daliah mato batin. Adopun tubuah manusia tarbangun dari tigo rungo. Partamo, runggo diateh, kaduo runggo di tangah, katigo runggo di bawah.Nan dimukasuik jo runggo ateh, iolah ruang di kapalo, bakandak isi pangatahuan, ibaraik dinamo masin kapa, ulu tanago baliang-baliang, pambalah aia di lauik-tan. Tasabuik runggo di tangah, yaitu dado rumpun hati, sangka iman lubuak agamo, ikolah pidoman juru mudi, kaganti kompas di nan kodoh. Jan sampai sasek palayaran, hilang tujuan tanah tapi. Salorong runggo do bawah nak, paruik nan mintak dikanyangkan, umpamo parka tampek barang. Tansano muatan kosong alamaik oleang jalan kapa, dihampeh ombak jo galombang, manantang karam tak batumpang. Atau kalaulah buliah Ayah misalkan kapado alam Minang Kabau tardiri dari tigo luhak. Partamo, luhak nan tuo. Lambang kuciang warnanyo kuniang. Kuciang itu binatang lihai, tinggi pangaruah, berwibawa. Kuniang tando kamanangan. Tujuannyo, urang cadiak adi kuasa, sumber ilmu pangatahuan, “Sains Tekhnologi” kato rang kini. Kaduo, luhak nan tangah. Simbol sirah harimau campo, barani karano bana, hukumpun tidak makan bandiang banamo parentah syarak. Calak alah tajam pun ado, tingga dek bawa manyampaikan. Adaik alah syarak pun ado, tingga dek awak mamakaikan, moral, spiritual, istilah baru. Nan katigo, luhak nan bungsu. Corak hitam lambangnyo kambiang, rila jo saba bausaho, rumpuik nan indak pantang daun, dek padi mangko manjadi, dek ameh mangkonyo kamek. Mangecek iyo jo pitih, bajalan tantu jo kain, karajo tantu jo nasi, ekonomi baso canggihnyo.Itulah tadi sahalai pilin tigo, tungku tigo sajarangan. Kok waang nak samparono nak, manjadi urang baharago. Sajundun jasmani jo rohani, dunia dapek akhirat buliah. Mako sarek-kan kapalo jo pangatahuan, panuahkan dado jo ugamo, gasaklah paruik jo harato.Di ateh tungku nan tigo, sinan tajarang kahidupan, masak hakikat manusia insan nan kamil sabatangnyo. Tapi usah senjang, barek subalah nak, rumik naraco manimbangnyo. Kok cadiak sajo dibanggakan, hiduik bansaik tangan di bawah, tagigik lidah bapituah. Ameh hurai nan Ang sambuakan Yuang, loyanglah juo kecek urang. Tapek bak bunyi buah pantun, kok rintiak bana kalodeta, lakek talilik di kapalo, kok cadiak bana kalau suka, kecek timpik di nan kayo. Baitupun awak binguang, maraso cadiak, kecek indak bakarunciangan. Disangko pitih pasak lidah, sombong takabua muaronyo. Gekang-bagekang siliah rarek, indak tau tampuak lah layua, lonjak-balonjak labu anyuik, isi gaja, ampo di dalam mahajan, tuah tarnamokan. Di baliak nan dari pado itu nak, kok di ateh isilah panuah, cadiak alah pandai pun inyo, nan di bawah muatan sarek, pitian sambua, bando malimpah. Tapi pasak ditangahnyo lungga, iman goyang, agamo tipih, hilang pidoman kapa basi. Andaknyo, kok kayo suko dmakan, ringan tangan manolong urang, rajin bazakaik, basidakah. Kok tumbuah awak urang cadiak, kusuik sato-lah manyalasaikan, karuah baringan mampajaniah. Maha cacek murah nasihat. Sinan nagari mako aman.Mako dari itu nak, satiok kakok ka diawai, rundiang sapatah ka disabuik. Bulek lah bana kato hati, sasuai dalam kiro-kiro, naiak-kan dulu ka daraik, caliak timbangan hukum syarak lai kok dalam ridha Allah. Itulah naraco nan tak paliang nak sarato bungkah nan piawai, indak mangicuah salamonyo.Anak kanduang balahan nyao, jarek samato Ayah-Bundo putuih tak jo-aa ka diuleh, sapihak ka b adan diri Ayah, urang nan bukan cadiak pandai, ilmu kurang sikola tangguang, mangaji tak sampai katam, rumik lah Ayah babarito. Ndak mungkin si bisu ka banyanyi, mustahil si lumpuah ka manari, baa rang buto ka mambimbiang. Hanyo dek sungguah rajin manyimak dari alam dapek baguru di sinan tibo pangajian. Mari kito cari rasionyo. Dibalun sabalun kuku, dikambang saleba alam, alam takambang jadi guru, bumi jo langik ado di dalam. Kini nak Ayah curai Ayah papakan, tuah cilako nan talukih, dicaliak jo mato batin, diambiak ka ujuik paham sinan tasaiah ma’ananyo. Ado ampek suruhan, ampek tagah nak. Nan partamo iduiklah bak rumpun aua, usah dicontoh bak tibarau. Nan kaduo, tiru baringin tangah padang, jauahkan sifaik bak kiambang. Nan katigo, simaklah anau dalam rimbo, pantangkan jadi bio-bio. Dan nan kaampek, jadilah sarupo paku, ijan saroman jo binalu.Baa kakanyo rumpun aua, tapuntalang buluah bambu, nyampang tumbuah hitam tapi lereang tanah suko, tabiang mamuji. Kok indak lah urek nan mangungkuang taban bandaro sadionyo. Bukik pun indak taseso, lurah di bawah talinduangan, gagang manjelo dapek junjuang, maso rabuang carian urang, kok gadang banyak manfaat, lah tuo paguno juo. Baitu sifat ka dipakai nak. Dimanapun bumi dipijak, bila di kampung atau di rantau mambao rahmat ka rang banyak. Pandai-pandai jo masyarakat, tau-tau manenggang raso usah pamaha takuik rugi. Kok mangecek ma’agak-agak, pikiakan tiok ka bakato, tapi usah katokan nan tapikia. Sabab luko di pisau tampak darah, nak duo tigo taweh panawa, sanang nan tidak tampak bakeh, tapi luko di lidah sulik ubeknyo mandanyuik ka ubun-ubun, manggaga ka rantai hati. Di lua mungkin tak bakasan, di dalam manaruah kasam. Nan bak kain dimakan nyangek, lipek patahnyo tak barubah, dikambang nyanyai tiok ragi. Bak kato-kato rang tuo ko’ee “kaki tataruang inai badahannyo, muluik tun taloncek ameh tantangannyo”.Salain nan dari pado itu, satinggi-satinggi batang batuang, pucuaknyo runduak ka bawah, manyilau bumi tampek tumbuah, guno nan tidak talupokan, sambia babisiak bakeh rabuang kok sampai kalian gadang isuak usah lupokan jaso tanah, tau mambaleh budi baiak. Lamahnyo pulo kadikatokan, maliuak di puta angin, manggerai dipupuik ribuik. Bak cando-cando ka tumbang, jangan ka patah ratak tido. Tapi tibo tapaso inyo kareh bisa malantiang ka udaro indak siapo ka manahan. Satiok rueh basambilu, tiok buku bamatang pulo langkok jo duri jo miangnyo, namun tabungkuih dalam kalupak, dari lua tak nampak rupo. Aratinyo, samantang awak diateh, usah pan-den palabiak dado kujua takabua tu namonyo. Balarang bana jo ugamo nak, tacacek sapanjang adaik. Urang iduik banyak batuah, urang mati banyak kiramaik. Lauik sati rantau babego taluaknyo baranjau pulo. Ikhlas-ikhlas kalau manolong, suko-suko kalau baragiah mahamun sakali jangan. Sabaliaknyo, usah palupokan jaso urang, walau sahaluih bijo bayam, gadang faedah manfaatnyo, pamaaf saba jo rilah habiskan dandam kasumat. Bia urang baniat buruak awak babudi baiak juo. Pakaikan bana tu nak kanduang, usah dicayah dilengahkan, itu tantang buluah jo bambu.Ba’alah pulo jo tibarau. Cubo Ang danga Ang simakkan nak dapek paham hakimahnyo. Iduik tibarau barumpun-rumpun, batangnyo barueh-rueh, badaun panjang bakalupak. Kalau dipandang dari jauah, saroman bana bantuak tabu. Tapi di mamah ramba raia raso amba indak batantu, pangicuah gadang kironyo. Tarau ketek sabantuak jaguang, disilau indak babuah, bungo sahalai tak manaruah. Kalau-inyo tumbuah di lereang atau di tanah katinggian sinan tabukak rasionyo. Barambuih angin ka mudiak, tibarau madok ka mudiak, kok bakisa arah ka ilia inyo baputa kian pulo. Nyampang ditumpu dari ateh, lah sato maangguak-angguak urang diam inyo marumuak. Kian iyo, kamari iyo, lawan jo kawan samo iyo. Pendeknyo sagalo iyo, indak ado nan tidak iyo. Tibo Golkar lah masuak Golkar, urang P-3 inyo P-3, kampanye PDI paliang di muko, indak bapendirian. Aa kasudahannyo jadi anti mambungkuak, masuak karanjang tak baetong, kok pai indak manukuak, pulang indak maluahi, arago bara diri awak.Di dalam bahaso nasional tapeklah kok dikatokan bahwa inilah lambang kepalsuan, penuh kepura-puraan tanpa motivasi dan munafik sulit dipercaya. Awak ko musti jujur Nak, kok indak katokan indak kok lai tunjuakkan lai, usah takah-takah spuluik alun ditanak lah badarai, manipu diri sendiri. Lagak bak cando urang kayo, mangecek pantang di bawah, baa jeneang baa lah mantiak perak basapuah dijarinyo, sarawa bagantiak juo. Padohal baju basalang balagakkan yuang, tiok kalapau tiok utang cah bon, cah pinjaman, sakali indak babayaran, ditunggu urang diariaknyo. Anak cacak tabang ka benteang, tibo di benteang makan padi, awak rancak putiah, celeang diresek saku tak barisi. Jauahkan bana nan bak nantun nak. Hongeh kecek urang kampuang, bagunjiang urang suok kida.Ado pulo nan sok urang cadiak, manggaleh inyo nan santiang, impor ekspor buah tutua-nyo, bursa efek nan tau bana. Baisuak kawan disantuangnyo (heh…). Jo ugamo inyo nan paham, nak musarab Mantiak Maani tafsir khazen Imam Ghazali, kasurau tiok hari rayo. Jo politik tau daulu sajak nan dari orde baru, soal KBJ pembangunan sampai ke Irak ke Bosnia, ulu nuklir tanago atom Amerika, Asean juo (heh …). Awak bagak jo aruh balai, sihia jo gayuang ilmu batin, kungfu, karate, silek tuo sadonyo putuih dek baliau, di garegak lai basunguik nyo. Kok ota soal baguru pulo, anjiangnyo paliang batuah, lupak gerai nan hitam kulik, dado lapang jangkia tagantuang, pilang-pilang bapaneh pulo, sambilan bukik kajarannyo, kakandiak kakijang lamo, lah tigo liang kanai saiang, kabangkai sakali balun.Baitupun nak, ado mangaku santiang jo adat, pantun papatah mahia bana luhak tigo larek nan duo, kato ampek undang duo baleh, pacahan undang duo puluah. Dima-alek inyo lah nampak, kamek manitah pasambahan, ayam kinantan di galanggang. Tapi parangan bacilapuik, tibo kusuik maenjo-enjo, datang karuah maundak-undang, barundiang nak manang surang, mufakat pantang mangalah, bakato indak baistilah. Nan sahandak sabuliahnyo nak, kok iyo awak urang cadiak, cadiaknyo bisa tapakai. Kok awak urang indak tahu usah bapurak-purak tahu. Ikolah nan di katokan dek konghuchu “Orang yang paling bodoh ialah orang yang tidak tahu bahwa dia tidak tahu”. Urang nan tahu baraso inyo indak tahu iko bisa dibari tahu, tapi nan susah nak, indak sadar kalau inyo pandia, aa iko panyakik abih ubek tunggu mananti aja-lu lah, sifaik cadiak tak dapek dituruikkan, bodoh tak bisa diajari. Itulah sifaik cilako, buangkan bana jauah-jauah nak, usah ditiru dituladan.Aa kini caliaklah pulo kayu gadang, baringin di tangah padang. Baurek cukam ka tanah, jauah taunjam ka pitalo, panuahlah bumi di rumpunnyo. Dek gampo indak tabukek-kan, dek badai alun ka ta-oleang, ko-no lah goyang manilalu. Taguah jo pandirian, istiqamah dengan tauhid, beprinsip tegar dan kokoh. Kalau yakin tumbuah dipaham, sajangka duduak tak bakisa, satampok tagak tak bapayuang, walau baalah bujuak rayu, haram kuniang karano kunyik pantang lamak ulah dek santan. Rugi jo pitih ndak ditumang nak, jariah payah pasa biaso, tapi jaan diago martabat urang. Lompek-salompek ambua tibo indak baserap kato duo, tak iduik mati pun jadi.Kayu baringin bapucuak cewang ka langik, tinggi malepai awan biru, pidoman musafir lalu. Daun rimbun buliah bataduah, bakeh balinduang kaujanan, paneh kaganti payuang panji, ureknyo tampek baselo, batang nan gadang kasandaran, dahan nan rampak ka bagantuang. Aratinyo panutan di masyarakat, cadiak ka bakeh rang batanyo, kayo-ka tampek rang batenggang, bagak tumpuan ka mangadu. Satitiak katonyo di lauiktan, garak dibari jadi contoh, sifat ka suri jo tuladan, sumarak urang di nagari. Perduli dnegan lingkungan, baitu ungkapan maso kini.Sungguahpun beringin tinggi manjulang, tapi tingginyo manungawi bukan maimpok nan dibawah. Walau gadangnyo tabirumbun, gadang manenggang ka nan ketek, urang nan indak takuik talendo. Itulah sifaik pamimpin nak, samantang bapisau tajam indak sumbarang dirawikkan doh, jikok manembak baalamat jaleh sasaran makan pelor. Tapi kalau daram atteh lah nyo kabawah, karusuak siku bamain kamuko manggadang sipak, atau lah runciang juo nan barawik, lah nyato lurah tak babatu, marasau sajo dari ateh, bukanlah sifaik dek baringin nak. Ingeklah apo bilo kayu lah rabah, baa bana lah kagadangnyo, batang lapuak daun karegek usah diarok ka bapucuak, antah tindawan ka bungonyo. Tuah nan lamo ilang lalek jo loncek-loncek ka batonggok urang mancibia bakuliliang tangguang lah doso salamoko. Pahamkan bana tu Nak kanduang, ubek makan pantangan dikana jauah bala jo panyakik.Nan kaji baringin tangah padang, baa pulo nasib kiambang. Jikok kiambang ka dibaco itulah samalang-malang untuang nak. Iduik nyo manyisiah-nyiah kok ingok manapi-napi, katangah takuik dek galombang. Lai baurek indak cukam, tajuntai kapalang turun. Walaupun tumbuah di aia tapi tarandam-randam nyo tak basah, tarapuang-rapuang nyo tak anyuik. Biduak lalu awak basibak, dek angin badan batundo, kok kunun riak mahampehkan. Kiambang adolah simbol manusia rapuah, lamah darah bamental loyo. Sadangkan iduik ko parsainga nak, parang ganas medannyo kejam, tekad mambantu nan partamo, mansiu nan kaduo. Ragu-ragu dalam basikap bimbang satiok kaputusan, alamaik awak mati, satokok lah kalah sabalun parang. Urang panggamang mati jatuah nak, urang pandingin mati anyuik, takuik jo bayang-bayang surang. Dek sabab karano itu, yakin-yakin jo pandirian. Jaan bak payuang tagajai pasak co alang-alang lamah bingkai, sasiuik angin mandatang sasambua rinai manimpo awak lah kucuik mati aka. Tapi naiakkan panji-panji Ang yuang, bangkikkan Nur Muhammad kipehlah baro tungku batin. Sakali masuak ka galanggang, pantangkan babaliak pulang. Patah sayok batungkek paruah, lagu nan usah tabangkalai, cilako ayam disabuangan.Jikok sapancuang alun putuih kalau salangkah indak sampai, kini gagal bisuak ulangi. Dibaliak-baliak ba-mamanggang baru nyo masak lua dalam, diulang-ulang bak manyapuah sinan tatampak mangileknyo, sabab “kegagalan adalah sukses yang tertunda” baitu kecek cadiak pandai.Simaklah pulo anau jo rimbo nak, tumbuah tak rago urang tanam barabuik sigaek nak mamanjek indak suatu nan tabuang. Batangnyo manganduang sagu, makanan urang sa nagari jo kudo-kudo malamakkan, ruyuang diambiak ka pincuran, kok dikabuang dibalah-balah, elok ka kasau jo kalantai, ka paga nan rancak bana. Daun nan tou jadi atok nan pucuak ka daun rokok lidih disusun jadi sapu. Ijuaknyo elok ka tali, saga pun banyak kagunoan. Buah lamak nirunyo manih. Dimasak jadilah gulo, diparam tuak namonyo, kok rasan itulah cuko. Sampai-pun ka miang palapahnyo, tapakai ka rauak api, sabalun datang Kewe jo Ronsul jatuih dakek urang namokan. Sungguahpun awak urang batuah banso anau indak takabua sifaik sombong jauah sakali. Tagaknyo manjauah-jauah, indak mamiliah tampek tumbuah, di bukik, di lurah dalam, di nan lereang atau nan data. Bia di gurun tanah lakuang inyo basanang hati juo. Daun nyo ndak rampak bana, kok gugua salero tuo, jatuah barungguak ka rumpunnyo, indak tagaduah kiri-kanan.Santano manusia mancontoh anau nak, batang sampia namo asiangnyo. Pastilah, nagari aman kampuang santoso gemah ripah loh jenawi, barek lurah tanam manjadi. Itulah masyarkat nan adil makmur, di bawah ampun ridha Allah. Mako tacapailah nagari nan “baghdatun tayyibatun warabun ghafur”. Sabab baalah yo baitu nak, satiok urang bapancarian mampunyoi padok surang-surang tak ado istilah pangangguran. Tatimbun jurang kamiskinan, hilanglah bingik ke nan kayo, kecemburuan sosial kato rang kini. Sadonyo berpotensi, sadonyo aktif produktif, nan buto panghuni lasuang, nan pakak palapeh badia, nan lumpuah panggaro ayam, nan binguang suruah-suruahan. Inilah sumber daya manusia modal utama pembangunan baitu pemimpin mangatokan.Niro ndak buliah sombong ka lidih, kok indaklah karajo sapu batumpuak sarok di laman. Walau hanyo miang palapah usah dileceh diremehkan. Sabab dek rabuak kaiduik api sanggup mambaka rimbo rayo. Mako kalaulah sampai tak paguno nak, ilia santai mudiak bamain, lah gadang bagelong juo, iduik bagantuang ka ranggaek. Malulah awak bakeh anau, urang lah pulo dari sampiak. inok manuangkan tu nak kanduang, bao pikia dalam-dalam.Kaba baraliah, inyo lai sungguah baraliah sinan juo dikaji, tantang bio-bio. Nan dikatokan bio-bio nak, bagagang mamanjek samak, biaso tumbuah di baluka roman saujuik kacang paga. Buahnyo baduyun-duyun, kulik bakilek kuniang hamek haluik babulu anak kuciang, itulah miang sabananyo.Mako salain banamo bio-bio kacang miang namonyo juo jarang lah urang nan tak tau. Dek inyo bagagang panjang, bio-bio manjala tanah, supayo tagak bak urang pulo tapaso malilik batang bagantuang ka rantiang kayu. Banyak kacang pakaro kacang, kacang miang paliang manggata. Gata dek miang bio-bio taseso sabatang tubuah, jantuang lah mintak gawiak pulo. Ba’a bana sakik padiahnyo nak sulih lah Ayah mangatokan, antah kok urang nan marasai.Sumpah, kutuak, caci-makian, upek caraco, caruik kungkang, dibanci salamo hiduik. Jangankan ka mandakek, mandanga namo sajo lah jajok. Kok kunun maliek ka pamenan. Jo api mamunahkannyo nak tunggua dikikih dilantiangkan, baitu doso kacang miang.Nyampang kok kito manusia mamakai sifaik bio-bio, sakampuang kanai miangnyo manggata turun-tamurun. Jauahkan laku nan baitu nak, buliah salamaik hiduik awak. Cubo wa’ang bayangkan, ulah dek asuang jo pitanah, gunjiang kian kincah kamari, bisa mararak kasiah sayang urang balaki di sibaknyo. Tibo didagang panggaleh lahabiah di timpo kabakaran, tansano api nan mamakan tingga juo puntuang baronyo. Taga dek bingik dangki urang toke manjadi anak buah. Santano kantua ditimponyo direktur masuak pinjaro, manajer dipecat tagak, sekretaris tabaok rendong. Untuak itu Ayah ingekkan, hati-hati dalam bagaua, banyak batamu bio-bio nak ulek bulu namonyo juo. Karena bak cando jujur muluik manih baso katuju, awak talen parlente pulo panampilan pun mayakinkan. Ado kalonyo potongan dukun paham rasio dalam batin pandai manakok hati urang. Kadang-kadang bantuak ulama, hadihnyo balapiah-lapiah, ayatnyo bak ilia-ilia, iko dalia iko ma’ana. Ado juo rupo sarjana tau jo pasal undang-undang hukum pidana jo perdata. Geleknyo baragam, kicuah jo kecoh nan nyato inyo manyerak miang cundang kabaji nan nyo agiah. Pura-pua ibo, kasihan katonyo ingin nak manolong barisuak urang batagak gaua gawik gapai sapanjang jalan baliau mangakeh di subaliak.Ma adoh iyo urang macam itu nak, adoh sifaik nan ka dipakai, yaitu manjauah. Ibaraik marambah bio-bio kok hanyo dioyak dari bawah atau diruntun diratehi alamaik miangnyo batebaran badan ang juo nan kagata. Kalau ka tangguang-tangguang masuak sakadar badebat manumpalak eloklah manyisiah sajo. Sabab dek aluih makan jarumnyo, rumik mancari jajak masuak. Indak batali ka diri atau tampuaknyo ka dijinjiang salain dandam parang batin batinju kasudahannyo. Basuo bak pantun-pantun urang, jam gadang di Bukittinggi talatak di Pasa Ateh, tukang palindih daulunyo. Haluih karajo urang kini mangarang bungo jo karateh dek kumbang basosok juo. Nak duo pantun sairiang, babuah rambai di puguak, bungo disasok barau-barau, ulah parangai kayu bungkuak, caia malaleh kuduak kabau. Pahamkan bana tu nak kanduang, jago diri ang kanai miang, apolai manjadi miang, samo tak elok kaduonyo.Adopun paku ataupun pakis tarmasuak bangso suku rumpuik. Sajak dulu di ranah minang paku takato jadi sayua sampai kini musaua juo. Malah ndak sajo di kampuang awak, lapeh ka Jawa, ka Malaysiam ka Ambon, ka Kalimantan, sampai Brunei Darussalam, populer katupek gulai paku, lontong Padang namonyo sinan. Nan paliang lamak dicampua jariang, serak-serakan udang bariang, asamnyo, asam balimbiang, bungo sambuang konconyo bana. Kok nak tau jo lamak paku nak cubo diulang maangek-i, lah masiak mangkonyo sero. Tapi ado saketek nan maibo, manuruik pituah angku doktor, paku ndak manganduang gizi, sanasib pulo jo cubadak, manganyang indak bavitamin (he …). Bialah ka ba’a pulo (heh …). Nan nyato itulah budaya awak, gulai pusako Minang Kabau. Samanjak alun barabalun, maso lauik sacampak jalo, marapi sagadang talua itiak, paku cubadak alah juo. Hidup paku jo cubadak, maju terus pantang mundur (he…).A . . . kito tinggakan satu taminak, ditala’ah sifaik-sifaik-nyo tu ambiak ka jadi guru. Dari pangalaman ilmu paku ado bana nan kadi tiru. Yaitu, perjuangan manantang hiduik, “Strange for life”, kato si bule. Yakin, gigiah, pecaya diri tapi jujur. Itu nan patuik kito contoh. Cubo ang like, ang pandangi. Indak sajo di tanah lambuak, di tanah lapa inyo iduik, di salek batu jadi juo. Malah indak pun di ateh bumi di dahan kayu tumbuah paku, di batang karambia bisa subur sampai ka pucuak-pucuak, atok paku ko tatap iduik mewah.Sungguah manjadi pengembara, hinggoknyo indak manyeso, makannyo mancari surang, pantang manggaduah urang lain, bak cando limau di binalu. Mandiri, itu nan patut ka ditiru, suri tauladan ka dipakai. Satantang gigiah jo gagah caliaklah parjuangannyo, walau dihalang, dirintangi, baluka mahambek paneh, angin pun tak dapek lalu ulah dek angkuah kayu gadang. Inyo mampu batahan iduik di bawah bayang kesombongan. Baru kapatang kanai sabik, pagi cako di lanyau kabau, atau diimpok kayu mati, sahinggo punah tingga tunggua, bisuak pagi tuneh tacogok sa-pakan lah rimbun pulo. Panek batauik tak mamba’a, diparun alun ka’abih, antah kok urek nan tacabuik. Tapi, salagi rumpun tak binaso nan paku, bapantang mati. Sadangkan maklhuk tumbuhan tu nak, indak baraka, indak baraso, indak pulo punyo napasu lai gigiah mancari hiduik. Manga kalian kok manganggur, haa. Banyaklah contoh Ayah like, taganda di parantauan, ta tumbuak usaho galeh pondoh poroh pulang ka kampuang. Pangacuik, kok ka gadang raso tak mungkin, pokok tandeh kadai lah lapeh. Carilah mato lokak lain ba’ako lari dari porong. Kandas galeh, lompek ka tukang, ndak lanteh cubo mangantau salek juo ka maojek. Saindak-indaknyo jadi cingkariak, manguli manjawek upah. Pendeknyo usaho, tidak satu jalan ke Roma kato rang sinan. Nan ka usah, kalau ba CV. Duo Jari, ma’agen manjua ganja, manempe jo tante girang, adaik malarang, undang managah, isuak basinggang di narako. Kok lai baliak ka kampuang, basawah mambuka landang, baparak, taranak ayam, syukur bana turun ka tani. Ha… iko indak sawah tingga, ladang marimbo, hutan kosong, lahan talantar, inyo nak sungguah di palantah. Tangah hari di lapau juo, domino balapia-lapia, gurau jo kincah nan utamo. Sahinggo di luluak tajak balariah, pinggan tak cukuik. Pamaleh, kanker jo tumor dalam hiduik nan panyagan, pambarek tandan, pamalu lambek bakisah.Pantang cilako kami dulu, bagayuik ka urang tuo, babaliak makan ka pusako. Apo lai marengek-rengek, pacar den lah gadang juo, kawin ka ba’a ko den lah Ayah, itu haram bagi anak Minang. Baitupun taradok palajar, mahasiswa nan pacah mental, pangaluah panjang, patuik baraja dari paku. Mantang-mantang anak kuliah, gengsi bana turun ka pasa, namuah manjadi kutu rumah. Panganggur intelek bahaso trend-nyo, rumus nan dipakai-nyo. Tujuan sikola jadi pegawai, cari karajo ilia mudiak, masuak kantua kalua kantua, lamar kian kamari, mohon kamari. Sahinggo lah tipih tapak sipatu, tabuak sarawa, tenteang ikua, batarimo ka indak juo. Tidak ada lowongan atau tunggu saja panggilan, baitu jawab pesonalia. Mako dek bosan gilo mananti umua samakin gaek juo. Kasudahannyo, baputuih aso, tibo depres, frustasi, mamanuang, panggalak surang. Dicarak lai kaleang baigon, babuih muncuang dalam kamar. Cengeng, mako dari itu nak, karano waang lah SMA nan Insya Allah tanago Ayah kuek juo, talakik manyambuang ka fakultas, kini-kini Ayah pasankan nyampang kok jadi mahasiswa, sampai-tak sampai di wisuda, jaan pasang jarek samato jadi pagawai di kantua-kantua. Karano pitiah tiok mangarik, sogok-manyogok lah biaso atau dek sabab karano lain indak manabuak cito-cito. Mako, bukak-lah usao surang, bewiraswasta, bahaso kalian. Jaan tagoda baman jo pagawai, kok indak di kantua indak ka makan, badasi juo ndaknyo, musti sanggup mandiri, bedikari. Ingek kato Bung Karno “Kesempatan itu bukan ditunggu tapi diciptakan”. Kalau hanya hiduik manunggu, samo awak jo lawah-lawah, sifaik pasif tu mah namonyo. Sadangkan awak harus agresif, progresif dan dinamis. Baitu karakter urang Minang, watak pusako dari dulu, kini kalian mawarisi. Adopun nan ka di pantang ka dihindari, laku parangai dek binalu, sifaik cilako dibaoknyo. Takalo bamulo, inggok manempe di kulik dahan, duduak di ujuang-ujuang rantiang. Eloklah baso batang limau, urang bataduah di baok naiak, dijamu dibari makan, tamalam diagiah lapiak. Dek lamo lambek manompang mulai bapucuak salai daun, kian hari batambah rimbun, urek manjala-jala juo kini malilik mangulampai. Akia kato sudahan kalam, nyo barantiang badahan rampak, badaun babungo kambang, batang gampa urek mancakam, kalahlah nan asa dek nan tibo. Kini limau tingga jo namo, ujudnyo nyato la binalu, sumpah bagumam batangguangkan. Jauahkan sifaik nan baitu nak, gadanglah doso mudaratnyo. Tahu-tahu iduik manompang, awak buliah urang tak rugi, usah kalamak dek awak surang, cadiak buruak tu mah namonyo. Licik, kato urang subarang, diagiah hati, bakandak jantuang, nan bak Balando mintak tanah. Buruak laku, jaek parangai, aka ciluah busuak pangana, niaik tak lain maniayo. Banasehat para pujangga, “Jangan ciptakan kebahagiaan di atas penderitaan orang lain” atau bahaso populer Minang Kabau “Lamak dek awak katuju dek urang”. Kok raso dibaok naiak, pareso dibaok turun itulah timbangan rang babudi. Santano budi nan lah pupuah, nak alam sampik langkah tatumbuak. Sulik batenggang bakalaka, badan disisiah urang banyak. Dangalah pantung urang dulu:Dek ribuik rabahlan padi,dicupak datuak Tumangguang,kalau iduik indak babudi,duduak tagak kumari cangguang.Babelok babilin-bilin,di cako padi ka tabiak,dek elok urang tak ingin,dek baso urang manggarik.Kok tumbuah ba induak samang,tenggang amanah tabinaso,pitaruah dipaliaro,martabat dijunjuang tinggi,caliakkan raso budi baiak.Ijan samantang urang lah picayo,awak kuli disangko toke,ba’a kalatiak ujuang jari,angek lah tagah dari cangkia.Nyampang anak iduik di rantau agak-agak di kampuang urang,bumi dipijak usah lambang,lauik ditampuah jan bariak,manyanguak indak mangaruahi.Turuik-kan adaik caro sinan,isi cupaknyo nan tatagak,tiru ragian nan takambang.Kok bakato di bawah-bawah,usah pangieh jo panggisia,kecek maikua itiak jantan.Lah nyato si pontong tak bajari,cincin ameh baparagokan.Urang lah mati indak makan, rimah disapu ka ilaman, pantangkan bana tu nak kanduang. Mambunyikan tipi jo radio, usah sahabiah-habiah puta, tenggang subalah-manyubalah. Mungkin anaknyo baru lalok, tagaduah urang sadang damam, pikiran samak-samak ibo. Samantang awak naiak honda, kanalah urang jalan kaki, kanai potong indak mamba’a, nak nan bedo kabuik di balakang, bunyi knalpotnyo nan manyeso. Kasimpulannyo, walau binalu nan tatuduah ambiak ibaraik jo itibar usah manari di ateh bangkai, Ayah tak suko tantang itu.O… nak kanduang badan dek Ayah, lah panjang Ayah batutua, bajelo kisah tafsiran, mangaji rasio alam. Tapi ba’awal kato bamulai, Ayah bukanlah cadiak pandai, buto do dalam pangatahuan, rabun di tantang pangalaman. Mako, ibaraik si buto dapek gajah. Nan taresek baru ikuanyo, alunlah tubuah sabatangnyo. Kok lai namuah mambaco, nak manyimak mamparatikan, di alam kuliliang kito nagko batabua suri tauladan, banyaklah contoh jo ibaraik. Jo kaharibaan bisa disauak, paham di batin manampuangkan, sinan basuo lubuak ilmu aia janiah, sayak nan landai tampek baranang aka budi. Dek sabab karano itu, rajin-rajin anak baguru, maliek bayang nan tasirek. Cubolah jawab tako-taki, kiat isyarat dari alam dan itu anjuran dalam syarak tu nak. Tuhan bana nan manyuruahkan, batanyo Allah jo firman-Nyo:“Apakah kamu tidak memperhatikan betapa bumi dihamparkan dan langit di sungkupkan, apakah kamu tidak memperhatikan pegantian siang dengan malam, apakah kamu tidak memperhatikan keberadaan binatang unta dan lain sebagainya ?”.Malah tanyo baruntun dari Tuhan kapado kito manusia :Afala tubbsirun, afala ta’kilun, afala ta’lamun, afala tattafakkarun Ya Ulil Albab?Satiok tanyo bakandak jawab, nak pudulah pulo tanyo Allah. Hampia sajam Ayah basurah, kini dihimpun ciek-ciek, diambiak pati santannyo. Dari sapanjang tutua tadi tigo sajo isi pidoman, yaitu hubungan diri samo diri, hubungan diri jo manusia, hubungan diri dengan Allah.Mari disabuik satu-satu. Adopun hubungan diri jo diri indaklah lain mukasuiknyo mambantuak watak jo karakter dalam mancari kepribadian, adolah limo rasionyo, nak. Nan partamo, tujuan hiduik, motivasi jo nawaitu. Dari mano datangnyo awak, sadang di mano kito kini, kamano arah ka dituju. Batanyo ka diri, untuak apo waang ko iduik? Ka manga datang ka dunia-ko? Kok indak tau jawabannyo, Tuhan manolong manjawabkan.“Wama akhlaktul jinni wal insa illa liyak buduni”.Tidaklah aku jadikan jin dan manusia kato Allah, kecuali untuak mengabdi kepada-Ku saja. Untuak itu Rasulullah pun batitah, iduiklah sasuko hati, tapi ingek salamo iduik musti ka mati, karajokan apo nan taragak, tapi ingek satiok karajo akan ditanyo, cintoilah apo nan dihati, tapi ingek satiok pertemuan ado perpisahan, itu nan partamo. Nan kaduo, bapandirian taguah, berprinsip nan jaleh istiqamah yakin ke diri. Arek-arek kalau bapacik, taguah-taguah bakeh ka tagak. Usah baganggam-ganggam baro, raso kahangek dilapehkan. Kalaulah tagak di nan bana, ijan ragu manantang bandiang. Nyampang nan hak dirabuik, rampeh, martabat dilanyau urang, pantangkan mundur satapak Yuang, haram bumi bakeh Ang lari. Syahid membela kebenaran daih mangalah dengan salah. Nan katigo, jujur jo amanah. Di dalam hati manusia ado zat nan paliang adil, itulah inyo kalbu kato rang siak, nurani kecek rang pandai, raso pareso keceknyo adat. Musuahnyo, iyolah napasu, sadangkan akal kumari masuak. Mako satiok kakok ka diawai, tanyolah dulu nan di dalam lai kok izin hati nurani. Biasonyo pikia sakali, mananglah nafsu, akal mandorong jo usaho, badan mambantu jo karajo. Tapi baoklah maranuang dalam-dalam, duo tigo ulang bapikia. Kalbu nan suci akan manang, picayolah. Kompasnyo indak jauah-jauah, yaitu hukum cacak jangek. Piciaklah diri awak dulu, sakik dek awak, sakik dek urang. Nah, nan kaampek, dinamis, ligat kato rang medan, lasak kato rang Minang. Usah layua pandingin darah, talampau banyak agak-agak, suko mananti garah alah. Kalau cameh jo gamang lah dahulu, ragu jo bimbang, takuik kanai alamaik karajo tak manjadi. Tapi kok lah habih tenggang jo kalaka nan di juluak ndak jo dareh, nan dijapuik ndak kunjuang tibo, baru tawaqal pado Allah, takdir tu mah namonyo. Hadapilah dunia dnegan senyum, baitu kato ahli fikir. Nan tarakhir, nan kalimo. Yaitu, basifat saba jo rillah. Nan Ayah mukasuik dengan saba, bukan mambatu muko tembok, kanai lampang pipi nan suok, diagiahkan pulo pipi kida, bukan baitu. Tapi, indak cameh wakatu susah, indak takabua di nan lai. Hindakan tamak jo lobo padokan apo nan ado, syukuri barian Allah. Nan manjadi sifat dari napasu, adolah salalu maraso kurang, ha . . . . Tansamno Marapi jadi perak, Singgalang jadi suaso, nyo mintak andikek jadi ameh, Gunuang Sago manjadi intan. Baitu kandak dek napasu. Untuak itu, ado rem nan paliang pakam, yaitu sifat kana’ah. Aratinyo, sifat kana’ah memanfaatkan dan merasa cukup dengan apa yang diperoleh. Kok urang baparabola, dek awak tipi hitam putiah, usah manonton ka subalah. Tapi, nikmatilah nan awak punyo karano itu baru nan ado. Dek ranggaek nan tidak mampu, maraso banggalah tamat SMA gunokan ilmu nan didapek, itulah inyo sifaik kana’ah. Ba’a pulo hubungan diri jo manusia, dek kito makhluk sosial nan hiduik sanda-basanda, mangko paeloklah hubungan jo masyarakaik. Ba’alah kacadiak awak, baralah kabanyak pitih, kito paralu jo manusia. Saindak-indaknyo paja sirah baru ka laia. Kalau wa’ang mangecek surang, galak-galak indak bakawan, Ayah antakan ka padang gaduik, tandonyo utak nan lah kanai. Katahui-lah nak, sahino-hino hiduik, kalau awak disisiah urang ilia lalu, mudiak tak singgah, ka tangah tarapuang-apuang, ka tapi tapenda-penda. Banyak pintu caro bagaua, kuncinyo hanyo sabuah. Yaitu, hormati orang lain, sakali urang dimuliakan, balipek gando kabalehnyo. Ciek jari manunjuak, tigo nan untuak awak.Ado limo nan musti dipakai. Manolah caro nan limo, Partamo, panyapo,; Kaduo, pamuji; Katigo, panolong; Kaampek, pamaaf; Nan Kalimo, panyuko. Tagua sapo dimaa basuo, ibaraik asahan silaturrahim, batin tajam, budi bakilek. Paramah baso katuju, muluik manih kucindan murah, sopan jo santun dilabiahkan. Nan elok, nan rancak bana awak dulu mulai manyapo nan bansaik, sapo dahulu piliah-piliah manyapo gadih, tanyo-batanyo ka sia tantang hobi, tantang usaho, tantang dnsanak familinyo. Kok anak tingga di kampuang, sapo satiok urang lalu, usah disibak jo di sisiah. Pangkek rang gaek dipa-apak, patuik ba amak imbau amak, ba-inyiak atau ba-angku, ka nan ketek baitu pulo. Nyampang awak di rantau urang, asal kenal wajib disapo. Paliang indak, angguak ketek, bahalo, baangkek tangan, itu kapalo baso-basi.Adopun sifaik dek manusia nak, ingin dipuji, dikagumi, diumbuak, disanjuang-sanjuang, bataruih-tarang nyo nan sagan. Siapopun ingin panjang umua, tapi takuik manjadi tuo. Mako sananglah bana dihatinyo, dikatokan baliau awet mudo, umua gaek, kaniang bakilek, taimpik galombang anak bujang, ha . . . . Pujilah nan disayanginyo, anaknyo nan kamek, lincah, galeknyo nan tagak tali, tapi ijan dipuji inyo rancak, balapia tinju dihiduang ang. Agak-agak maanjuang urang nak, usah malimbak, malabiahkan, overdosis ibaraik ubek. Bisa malonjak anak bayi, babaliak aruah panabangan, nak tuah dapek cilako. Sasudah itu suko manolong, malang mujua, sakik jo sanang, indak kalapeh dari tangga, kini urang bisuak kok awak. Bakato Buya Hamka :“Jangan tetawakan orang jatuh, tapi bersyukurlah kalau anda tidak jatuh, dan sebaik-baik pekerjaan adalah menolong orang dalam jatuh”.Kok sanang jalang-manjalang, kok sakik silau-manyilau, kok mati janguak-manjanguak. Banyak caro manolong urang, tolong jo pitih jo harato, tolong jo jariah jo tanago, saindak-indaknyo tolong tolong jo aka pikiran, jo do’a jadi juo. Sauleh rimah dalam litak labiah lah gadang manfaatnyo dari sakancah nasi, katiko kanyang.Nan katuju dek Rasulullah, pamaaf indak pandandam. Sampilik mambari maaf, pamaha jo karilahan, itulah urang rendah budi. Mambayang ka paroman-nyo, muko karuah, kaniang bakaruik, hati kasek, bantuaknyo sanga, lah pupuih Nur-Hidayah. Sadangkan Adam lai nyo khilaf, talampau pantang makan khuldi, Tuhan mambari kaampunan, kok kunun-lah kito makhluk. Manuruik dalih biasonyo, nak apobilo urang pabaso tando ceke, apobilo pacimburuan tandonyo jahek, urang pasumpah tando ciluah, pandandam tando takabua, setan basarang di hatinyo. Awak barasiah tak badoso, urang lah salah kasadonyo, namuah batahun ndak manyapo, jo dunsanak bakarek rotan.Baparingek Nabi jo hadis-nyo, duo nan ka diingek, duo pulo nan ka dilupokan. Nan kadiingek, salah awak ka urang lain, jaso urang ka diri awak. Dan nan ka dilupokan, jaso awak ka urang lain, salah urang ka diri awak. Nyampang sunsang tabaliak pasang nak, cabiak-cabiak silaturrahim, caia ukhwah islamiah, sinan ka turun murka Allah.Kini nan kalimo, nan kalimo yaitu panyuko, barasiah hati, kok urang mandapek rahmat sato basyukur, bagumbira, nyampang kok bala manimponyo, prihatinlah di nasib kawan. Usah sabaliaknyo nak, manampak kawan barasaki, awaklah masam kurang bunyi, hatipun paneh manggalagak, mancaliak kadai urang kayun, dek awak susuik jua-bali. “Ayam batino nan batalua, ikuanyo padiah dahulu”. Jauahkan sifaik nan baitu nak.Baitupun usah pamatahkan kecek urang, suko maudi, marandahkan, manunggu utang, di nan rami mamasang pitih barakuak.indak saide sapandapek, balain tapi katagokkan, itu biaso dalam rapek. Tapi agak-agak kalau badebat, iyokan dek urang nan tasampai, lalukan dek awak jo daliahnyo, indak bakasam sambuang parak. Manyubarang di aia dareh adolah bana rasionyo. Ambiak ancang agak kahulu, turuikkan hiliran aia, manyerong ansua ka mudik, malereng geser haluan, biduak ka sampai di subarang. Usah disongsong aruih sungai, karam di riam, diputanyo hanyuik kok indak bamuaro. Manyanangkan hati urang itulah resep pergaulan indak karasan salamonyo, picayolah.AdApun hubungan timba baliak antaro makhluk dengan Khalik ibaraik ikan dengan aia. Kok nyampang ikan tapisah, carai talantiang dari aia, alamaik hiduik ka sansaro, tak kama manggapai lai. Tapi sabaliaknyo nak, aia indak manganduang ikan, haram kok inyo ka tagamang, samiang alun ka ta came. Baitulah pulo dengan Tuhan, walau manusia kapia sadonyo, langik engka, bumi durako, indak ka sumbiang martabat-Nyo, zat Allah tatap mulia. Dek sabab karano itu nak, ijan manjauah dari Allah. Hubuangkan diri jo nan satu. Salamo jantuang badanyuik, salagi angok turun-naiak, Tuhan nan ambek dilengahkan. Kalau diri sudah manyatu, dakek nan tidak baantaro, jauah nan tidak bajara’an, sinan hidayah turunnyo. Sahamba-hamba tabu nak, limo kali dalam sahari tamui Tuhan jo talipon, mangecek langsuang samo surang. Mintaklah apo ka di mintak, kadukan nasib parasaian, tangih jo ratok ka bapujuak, tagamang lai ka bajawek Rahman jo Rahim salamonyo. Adopun kok Ang nak tau satantang nomor talipon-Nyo, hanyo sabanyak tigo angko. Yaitu, 24434. duo rakaat shalat subuah, ampek rakaat waktu luhua, ampek pulo dimasuak asar, tigo rakataan di mugarib, ditambah ampek shalat isya. Aratinyo, sumbayang nak, sumbayang, sumbayang, sumbayang, usah ditinggakan.Manuruik sifaik jo janji-janji-Nyo Allah itu Maha Pengampun, murah maaf, maha jo dandam. Tapi ado duo nan tak bahampunan, partamo murtad, kaduo syirik. Nan dimukasuik dengan murtad nyato-nyato mamutuih tali, maurak buhua gagang iman, kato jo ruek mambulakang, katie sirah urang namokan. Sawajah tantang pado syirik, dalam nan inyo baindakkan, hati nan ragu, ragu bimbang. Dilaia lai maangguak, di dalam batin manggeleng. Tauhid saparo sudah, mancari Tuhan salain Allah. Kok itu sfat nan bapakai, berang Allah sampai ka gunjai tunggu jahannam, hari isuak. Jangankan pado Tuhan Allah, manusiapun lai pandai berang. Kok ati bini alah manulak, tubuahnyo lah mambulakang, tandonyo indak nio awak, caraikan istri sanan juo. Atau di dalam inyo basuami, mancari pulo laki lain, wajib ditalak salamonyo. Mamakai istri nan baitu gayuik hukumnyo dalam Syarak, tacacek bana di nagari, layua talingo kecek urang.Mako kini Ayah ingekkan, hati-hati manjago iman. Taguah-taguah paciak tauhid, usah sumbiang, usahlah cakak. Kok bulek indak bapasagi, picaknyo indak basuduik, runciangpun indak bajipang. Walau ba’alah badai mahampeh, lauik gilo tapan mangamuak, kamudi usah dilapehkan. Hanyo Allah tampek balinduang nak, bukan dukun, bukanlah datu, bukanlah pulo tukang tanuang atau mamintak bakeh kuburan, kok kunun ka setan jo ubillih.“Iyya kanak budu wa iyya kanasta’in, kapado allah kito manyambah kapado-Nyo pulo mintak tolong”.Nah… itulah nak, itulah pitaruah Ayah. Kok nasehat ko lah namonyo, kok pituah ka Ang katokan. Nan nyato utang ka anak lah taansua. Lain hari Ayahlansaikan.A . . . baa Ang kini, karano hari lah laruik malam, badan latiah, mato takantuak, kito baganjua lalok dulu. Insya Allah bisuak kok lai iduik juo, disambuang guliang, ditamatkan surah.Sagitulah da’ulu, sakian sajo. Mudah-mudahan sedikit waktu lagi akan kami susunkan Pitaruah Ayah serial ke-2. dalam format dan judul yang sama.









Dalam kampuang duduk sinan taratak dahulunyo batanang-tanang anak duduak ayah maansuo jo bicaro elok-elok buyuang kaparak tutuah lah dahan jua ambiek ka hulu tangkai ladiang elok-elok buyuang manyimak kok lai tasabuik dinan bana ambiek kaguru kapambandiang nyampang bukan nan tabaco lah dek binguang badan juo tinggakan jadi sarok laman ka Tuhan subananyo.Dulu lah Ayah sabuik juo, baraso mangko manusia dijadikan untuak pamimpin di alam ko “khlifatullah” jabatannyo wakia Tuhan di muko bumi. Kamudian nan dari pado itu, kapado kito laki-laki dibari pulo tugas khusus sabagai pamimpin perempuan “arijalu kallahu na ‘alla nissa’” (laki-laki itu pemimpin bagi wanita), baitu bunyi surek Nissa’ ayat ka tigo puluah ampek. Di ayat lain Allah firmankan “ku amfusakum wa ahlikum nara” (peliharah diri mu dan ahli mu dari api neraka). Siapo nan ahli manuruik syarak, partamo istri, kaduo anak, katigo nan dibawah parwalian. Merekalah nan kadisalamaikan lahia batin dunia akhirat.Mako dek sabab karano itu nak, sabagai anak laki-laki nan dimaso kutiko nantik lamo lambek katibo juo. Waang ka jadi urang gadang mamikua baban tangguangjawab mamimpin di rumah tanggo. Bukankah jadi gubalo nak, sajak parentah nan sabuah taruih larangan nan sapatah caro mauruih anak bini, lai kok taracak dalam bana indak manyimpang dari hukum. Tantangan apakah mambarikan, nasi sarimah nan basuo, aia satitiak nan bataguak, pitih sakupang ka balanjo, kain sabanang nan bapakai. Lai kok di jalan Allah atau bacampua barang haram. Sadonyo ka ditanyo nak, sadonyo ka disudi ka disiasek, di pareso di meja hijau dihadapan kadil mujalil. “kulukum raim wa kul raim mas’un harrahim yati” setiap kamu pemimpin, dan setiap pemimpin akan ditanya tentang kepemimpinannya baitu Rasulullah baparingek. Mako jaan pado laknati, payah bana nak. Upah tajawek kabau pincang dihalau bahabih hari utang lah nyato batungguan. Kini-kini ayah kanakan, hati-hati mancari jodoh. Jaan basuo bakato urang, babaju kasungguah lusuah, katak-katak di langan, lahguyah mangkonyo rusuah, mandapek raso kahilangan.Tansano mamiliah kayu ka bajak, mako carilah nan lantiak landai, nan bungkuak agak malaua, jan rumik bana manarahnyo. Piliah dagiangnyo nan bapilin bamatan bamato-mato, batarek baurek-urek. Mungkasuiknyo, kok tasorong bajak ka batu sah maliuk mato singka, kabau nan indak payah amaeik. Satantang mamiliah parampuan, ado anam nan ka dipandang. Manolah wajah nan anam, partamo rancak ruponyo, kaduo mulia bansonyo, katigo banyak haratonyo, kaampek tinggi sikolanyo, kalimo haluih budinyo, nan kaanam taat agamonyo.Carilah sabaliak kampuang yuang, pareso bilang nagari bak mamiliah baniah satampang. Nan rupo elok rawiknyo rancak kok kuniang putiah barasiah, kok itam manih manjalinok, gadang nan indak gadang bana, gapuak tangguang, kuruih tak jadi, langkahnyo tagonyek-gonyek, lenggoknyo cando baukua caliak taguah pandang mandanyuik. Pado galak senggeang balabiah ndak basikek manih juo (he he ..).Sudah itu nan banso tinggi badarah biru, anak rajo turun tamurun anak puti sulik basulik. Ibu dosen, bapak pejabat, mamak cadiak urang tapandang minantu lareh daulunyo. Piliahlah pulo nan kayo banyak harato, sawah bajanjang turun bukik parak laweh tumpak batumpak bantian jo kabaua tabilang. Rumah mewah oto balirik, tokonyo sabalik pasa, tiok bank badepoosito, jo remot mambukak laci. Satantang sikolanyo, urang tadidik tapalaja S-1 di bidang Hukum Pascasarjana Ekonomi Doktor Anda (Dra) bagayuik pulo kini MA. nan diangannyo. Bahaso inggris baaia tajun bahaso jerman indak maangok, kono japang jo mandarin.Alun sampai di sinan sajo yuang, nan baradat babudi aluih, pituah lunak kato marandah, gayanyo anggun kaibuan. Lincah supel basopan santun, tapakai tata krama kode jo etik pergaulan, sahinggo maadok ka bawah tak manakua diateh pantang kalinduangan kayo musikin tak basisiah. Panghabisan nak, gadih muslimah pakai jilbab, iman taguah amalan ta’at, juara umum MTQ pengurus remaja masjid pandai dakwah jo ceramah. Itu kok kandak buliah pintak balaku tu buyuang. Tapi manuruik pandapek ayah, raso tak mungkin ka batamu sarik buliah larang basuo antah di dalam kato-kato. Kadang-kadang iyolah dapek nan dihati, tapi tak dapek bakandak hati, nan bak ibarat pantun urang “Patah silaro junjuang siriah maraok ka rumpun bambu, daun nan duo tigo alai digatia anak dari maso, satokoh kain dipiliah, alah lah dapek nan katuju banang haluih coraknyo kanai, sayang baginjai kapalonyo”. Kok tidak basuo nan sado nantun, diantaro nan anam kadicaliak usah tatumpu ka nan ampek. Tapi utamokan nan duo macam yaitu budi jo agamo. Sabab akibaiknyo nak, rancak rupo indak baiman, itu pangka cilako dalam kampuang manggata dalam nagari. Buliah banso babudi indak, congkak takabua tantangannyo manjajok di masyarakat. Urang kayo jauah agamo, tumbuah lah tamak jo sarakah, jo pitih urang diagonyo. Ilmu tinggi akhlaknyo kurang, alamaik cadiak nak manjua nagara, digadaikannyo.Sabaliaknyo nak, rupo kurang tampan manangah, awak bansaik sikola tangguang urang darai banso dibawah sudah yatim piatu pulo. Tapi inyo babudi elok baso iman taguah ibadah taat, itulah urang ka dipiliah. Sasuai jo hadis Nabi “fa’alika bizati tinni wal khuluk faribat jaminu’ (hendaklah kamu memilih istri yang baik agama dan akhlaknya kalaulah tidak demikian niscaya kamu kecewa) Hadis Sayyah riwayat Ahmad.Sudah kurun kian nambah kian ayah saran ayah anjurkan, ambiaklah nan elok ditangah latak tulang pungguang sabab malabiahi ancak-ancak mangurangi sio-sio sapanjang tubuah bayang-bayang, yang sedang-sedang saja baitu syair lagu dangdut.Kok mato kan iyo condong ka nan rancak, nak salero tumbang ka nan lamak itu wajar sajo itu manusiawi. Mako carilah nan elok rupo, manih dipandang, ubek jariah palarai payah, pamenan mato patang pagi. Tapi usah nan rancak jo pangamek nak, bintang kampus bungo nagari idola anak mudo-mudo jangan, isuak diri ang disesonyo, picayolah ke ayah. Apo sabab, dek awak manaruah balamau tantu sabalik buruang maangguak tiok lalu, tiok mamatiak, urang singgah manjujai juo, di maa katahan sangkak pimpi ang yuang raso kalapeh dari tangan, ibo ayah nasib ang beko nak, tarumuak bak kalah main, makan hati barulam jantuang, gilo bamato kabalakang. Satantang asa katurunan caliak lah urang baiak-baiak kaji salampih nan diateh. Kok lai barasiah jo ulunyo barasiah juo ka muaro. Bapak balang anaknyo kuriak tibo di cucu rintiak juo. Maliek ragi katurunan itu paralu nak, paralu. Namo nan dipandang usah bansonyo bukan badarah rajo-rajo, turunan lareh angku damang, ndak paralu. Sabab baitu kato ayah. Dek awak urang biaso, ayah takuik ayah kuatir, waang dipandang remeh urang, bak pantun-pantun rang pagurau koe “basimpang jalan ditembok, tatumbuak di pintu kabun kakida ka kampuang cino, urang siriah awak karakok yuang lai bana saroman daun di raso balain juo”. Kok dapek mamiliah jodoh nak, usah nan kayo rayo bana. Tapi satingkek beda salisiah diateh awak sabanang, kok lai bagian samo bansaik, bajaso tiok baragiah tau jo syukur jo nan ado. Walau kito nan mambalikan labiah balenang nan di urang tapi jo nan kayo kumari bedo diseokan rumah sapetak eloklah gudang rang gaeknyo. Dipadianyo mangontrak kunun pulo mambali rumah awaklah nyato urang manompang raso tajajah lahia batin. Taroklah kini lai saulah, tapi dimaa batandan karambi tuo basobok samo pambaean awaklah kulai kucuik dulu malangkah tauntuak-untuak mangecek bak pita kusuik. Indak kanaiak panji-panji ang yuang. Dibae pulo manjauah, manyisiah dari nan banyak disinan mangko tambah parah, tajarak silaturahmi kasihan jo anak-anak inilah korban pasenjangan. Kasimpulannyo nak, si Maya gadih rang Bayua bintang SMA Panyinggahan bamiang lalok di kasua sanang di lapiak panjamuran.Satantang jo pandidikan, iyo handaknyo urang sikola gadih tadidik tapalajar, sabab dimaso-masi bak kini kalaulah hanyo tamaik SD konon tak pandai tulih baco, alamaik ka sampik alam deknyo cangguang di dalam pargaulan. Kok dapek pintak jo pinto, sahamba-hamba ujuang tabu, marasai duduak di SMA andaknyo. Kok alah sabantuak itu mudah-mudahan manangkok parabolanyo indak ka binguang memble banak. Sungguah pun baitu nak, ado ciek nan kadiingek, yaitu jaan tinggi sikolanyo dari awak, andaknyo satingkek di bawah awak, atau sataraf sakadudukan. Jampang tapaso tinggi juo usah manyuruak jauah bana. Sabab tinggi kalau nan dipimpin dari nan mamimpin, di maa wibawa dilatakkan, nan bak bilah panggiriak basi baa bana kuek manggisa bilah ka tingga bilah juo, tuah taimpik sajak dulunyo. Caliaklah ayam baranak itiak, sajak talua lah diarami, tibo wakatu ditatehkan bakaja mambaok turun diaja mancotok-cotok, sasampai di tapi tabek anak itiak tajun ka aia baranang ilia jo mudiak ibo awak nasib jo ayam nak, mamanggia bakotek-kotek balari sabaliak kolam itiak nan tidak acuah lai.Ujuang kato buah rundiangan, adopun mamiliah parampuan nan mamanuhi rukun jo syarat untuak jadi pasangan hiduik mustilah mamandang unsur nan anam. Yaitu unsur kecantikan, unsur keturunan, pendidikan, ekonomi, moral dan agama. Kok indak panuah ka ateh, panuah ka bawah jadi juo asal jan sirah nilai rapornyo. Misalnyo, indak usah nan rancak bahenol bana sabantuak artis pragawati, tapi usah pulo nan pencuik basagi-sagi dimaalah sayang disangkuikkan, haa…. Oo soal keturunan, ndak baa doh urang biaso kabanyakan, nan paralu bapaknyo bukan pamaliang, mande pun bukan perek indak pulo asa palasik. Kok ka bansaik, bansaik molah. Tapi usah nan bansaik banyak utang. Sahinggo baru sapakan bini awak urang lah antri pai managiah, ijan tu.Kok pandidikan pulo minimal tamaik SMP satingkek jo Sanawiah, cukuiklah itu. Sudah itu akhlak, aa iko mutlak paralu. Carilah gadih sopan urang saulah, nan tau baramah tamah, nan paragiah jo pamurah, nan paibo pasidakah, nan panyantun ka urang susah tapi ikhlas karano Allah. Baa pulo jo agamonyo, bialah ndak siak bana, cuman nan limo wakatu ndak tingga, puaso ibadah wajib, nan sunat banyak saketek, tatap takarajokan. Istimewa nan ciekko nak, rancak labiah bini dari awak. Supayo apo, supayo takalok lai manjagokan, kok lupo ado ka mangingekkan.Sahubuangan masalah nangko nak, ado rumus diagiah Nabi kiro-kiro kato baliau dalam bahaso caro awak, adolah ampek kriteria cri-ciri istri tauladan. Maa nan ampek, yaitu apobilo dipandang hati awak sanang, apobilo disuruah nyo capek pai, apobilo dibari gadang hatinyo, apobilo tapisah elok laku. Itu, sabaliaknyo pulo nak, tando-tando istri cilako nan partamo panampilannyo bantuak cimutu samak-samak mato mamandang (heh…), badan kumuah rambuiknyo kusau, ba kain ndak sandereh, muko masam suko pambudek, katiaknyo babaun padiah, atu, tu. Nan kaduo, kalau disuruah inyo pambantah. Asa dilarang dilangganyo, diajai bantuak rang cadiak, namuah batangka bakaluak arang, badebat batagang ariah, ciek dek awak saribu dek inyo. Nan katigo, kandaknyo barapi-api, mamintak tiok sanyenyek tak piduli di mungko urang, tapi dibalikan nan murah masak cacek, diagiah nan maha tak nyo rajan. Nan gadang indak badaso, nan panjang cumeehkan awak talengahkan disembanyo heh…. Aa iko nan panghabisan, nan panghabisan pangguntiang dalam lipatan, pamanciang dalam balango, penghianat saiahnyo bana. Diadok-an cando saulah, bapurak-purak setia mesranyo alahurabbi. Tibo di baliak pambulakangan, kasiah pindah sayang bapaliang, biliak ditunggu urang lain. Nan bak pantun lah disuaian basaubin anak rang kamang, belok ka Batam pulang pai di pasa banto pamainan, apo katenggang induak samang, di sangko oto di garasi kironyo urang manambangkan.Nak, itulah bunyi pitaruah ayah nak, tantang mamiliah parampuan untuak diambiak ka jadi istri. Jampang kok tibo partanyaan, baa caro manyalidikinyo. Jawabnyo mudah sajo, masalah rupo jo rawik badan bisalah dipandang langsuang. Sawajah asa katurunan kondisi dek ekonomi latar balakang pandidikan, buliah dicari informasi, ditanyo kian kamari, basiasek bakeh kawannyo. Tapi soal pribadi pambaoan, ataupun amal jo ibadah, bayangnyo nampak di parangai caliak korelah tingkah laku sinan kasiah gambarannyo. Kok baitu malah surah ayah, tantu kalian bapandapek, supayo siang nan bak hari, supayo tarang nan bak bulan, nak nyato hitam putiahnyo, tantu pajatu digauli bana. Dibaok bakawan arek, dipacar bacewek-cewek, barulah dapek dipahami. Kok ampo bialah nak tabang, boneh naiakkan ka rangkiang, hati nan tidak ragu lai, he . . . .Sabanyo nak soal pacar mamacar ko, ba pole istilah lamo, bagandak caro saisuak. Di hati ketek kami rang tuo, samiang haram ndak katuju malah cilako tantangannyo. Sabab apo, sabab diliek contoh ka nan sudah nak, kalau api jo bensin lah barampia nan katidak nyalo tabaka, suliklah bana manjagonyo antah dibateh dindiang kaco. Tansano lai hiduik manggajolak yuang, rumah nyalo, kampuang tapanggang, kalam nagari diasok-I, jangguik ayah ang dilalahnyo. Tapi samantang pun baitu, karano dek anak mudo kini, batin maaja indak pa’arek radar lamah amper bakarek tak paham ciek juo jo korenak, kok itu namonyo to the point, tembak tupai bacokok mariah silahkan bacewek, bapacaran, apo boleh buat. Tapi awas, jago jarak ingek jo diri. Martabat di paliharo, anak urang disalamaikkan.Kok wakuncar kecek kalian, wajib kunjung pacar kapanjangannyo atau pai apel jo malam minggu, musti tau aturan lalu lintas, mangarati jo rambu-rambu jan sampai awak kanai tilang. Elok-i urang sarumah, sayangi adiak-adiaknyo, muliakan rang gaeknyo, baso-basoi dunsanaknyo. Kecek urang kan alah tandonyo arok jo tinaman, siang tarangi di rusuaknyo, pataguah paga bakuliliang jan lupo jo pupuak kandang. Kok maota basantai-santai baoklah duduak di baranda, mangecek maagak-agak, galak usah marahe-rahe, pulang malam jan laruik bana. Nyampang ingin kalua rumah, bajalan-jalan rekreasi musti saizin bapak mandehnyo batantu kama batujuan, sate sabungkuih itu wajib tu, he . . . .Pendeknyo mukasuik maajuak urang, awakpun ka kanai ajuak. Ingek-ingek tamakan umpan nak, kononlah pulo bedonyo tukang panciang dijujuik ikan galang gadang mamandanyuik. Sopan-sopan dalam bagaua pantangkan tasingik budi paliang cilako anak bujang lasak tangan tadorong jago-jago resek panja kumari awai, indak luluih EBTANAS nak, drop out kasudahannyo picayolah ang.Ado ciek nan manggamang nan mahantu-hantu di pikiran, yaitu dek asik cubo ka cubo, gilo dirintang hati gadang hilang tujuan nan usali, ibarat urang mambali kudo ko nak, baa urang bali kudo, dicubo nan kareh runggo dipakaikan palano sirah lalu diracak ka galanggang, lari sabaliak duo baliak lah panek kudo balapehkan. Dicakau tangguli anguih dipasangi pangaik bendi, cacek tibo salah batimpo, tinggalah kudo jo nasibnyo. Disemba pulo nan bacak putiah inyo nan bantuak rajo bajalan. Kasudahannyo lah marasai kudo sakandang kudo kuku caia pungguang malaleh, bulu kusuik ikua lah regek, ulah dek ciluah salah niat janji mukia jo bali orong sumpah bagumam baidokkan. Usah tajadi tu anak oi…. Utang lah nyato tapabuek tu nak, hukum karma lah mananti anak cucu ang pambaianyo, na’uzubillahhimin zallik.Saketek nak, taserak ka ayah piliah, tacicia ka di japuik sawajah umua jo pangkeknyo, ado bana rumus jo ukurannyo. Slisiah umua nan ideal yaitu saparo ditambah tujuah. Aratinyo, umua padusi nan sadang elok satangah umua laki-laki ditambah bilangan tujuah. Umpamo awak baumua duo puluah, nan padusi andaklah sapuluah ditambah tujuah tapeknyo baumua tujuah baleh. Baitupun kok marapulai umua duo puluah anam, anak daro musti saparo dari duo puluah anam tigo baleh ditambah tujuah duo puluah. Umua duo puluah sadang elok, atau kok ka labiah jan banyak bana kok kurang jan sampai jauah, nak saimbang kabau jo padati. Tinggi badan pun dikaji pulo, mangko sarasi bapasangan nak elok roman baiak dipandang, jan tinggi padusi dari awak. Satidak-tidaknyo beda satampo ataupun samo saukuran. Nah itulah nak, lah ayah surahkan caro-caronyo baa manilai rang padusi ko aa cubolah nalarkan jo pikiran satitiak jadikan lauik kok sakapa turun gunuangkan sado nantun ilmu ayah.Katahuilah nak, salain kodrat nan duriah nikah kawin ko ajaran syarak parentah langsung dari Nabi, hukumnyo wajib fardhu ‘ain nilainyo ibadah amal saleh asal kan Lillahi Ta’ala atau karano Allah, sabuah hadis mangatokan maananyo sajo ayah baco “Hai para pemuda, kato Bagindo Rasul kawinlah kalian kalau sudah mampu karena perkawinan akan menundukkan pandangan nan menjaga kehormatan, tapi kalau belum sanggup berpuasa-lah sebab puasa akan menjadi penawar”, Hadis Riwayat Bukhari Muslim.Cukuik jaleh cukuiklah tarang bukan, bahwa gunonyo kawin diwajibkan untuak tujuan jo mukasuik manjinakkan nafsu syahwat, gejolak batin nan bakobar mahampeh gairah insan nan bak ombak parang jo pasia musim pabilo kalarainyo. Mako perkawinan adolah muaro, perkawinan adolah banda aliran bakeh lapeh saluran mandapek ridha Allah. Tapi pulo, nyampang kok jauah tak tajalang, kok ampia indak taturuik, indak mampu indak takao, ulah dek bansaik badan diri mako kito disuruah bapuaso. Dengan puaso mananggang makan kurang zat api dalam tubuah manurunkan spaning ibaraik listrik manyuruik-i kayu dalam tungku nak taduah angeknyo baro walau tak sampai mamadamkan.Anakku, nafsu sabagai rahmat adolah anugerah Allah Ta’ala nan tak dapek dek Malaikat patuik ditarimo disyukuri malalui nikah parkawinan. Sinanlah latak kamuliaan nak, sinanlah nilai ketaqwaan mencapai derajat jo martabat, insan nan kamil sejatinyo. Tapi, nak kok indak jalanan pasa nan batampuah labuah nan golong nan baturu, mambali barang baecer manyeo sakali pakai maminjam basuko-suko alamaik panyakik nan ka buliah nak, tangguang lah AIDS jo HIV atau pun fisik nan samo lapeh kawin yes nikah no, mako jatuahlah awak ka tingkek hewan kumpua kabau jo kumpua kambiang itu istilah paliang cocok.Satantang masalah nangko nak, harapan ayah basampaikan. Nyampang isuak umua lah cukuik sihat adoh pitih manaruah alah bamampu lahia jo batin usah ang mananti lamo bana hiduik mambujang tak babini. Sabab baalah jo baitu kok lamo biduak di kualo basauah di bawah tabiang baban indak muatan kosong angin kancang aruih bapesong lidah ombak malapia juo. Ayah takuik nak, biduak ang karam di tapi maratok pulau di subarang hanyo kok buliah pintak jo pinto, lapehkan dulu adiak padusi, awak mairiang di bulakang, baitu sifaik laki-laki hiduik di alam Minangkabau. sasuai jo zaman kutikonyo, di masyarakat alam Minangkabau sampai manjalang jo ka masuak soal jodoh kawin bakawin monopoli di tangan mamak, kok gadih lah mulai gadang satumpak umua limo baleh mulailah mamak bausaho siapolah urang ka dijapuik untuak pasangan kamanakan. Sakirolah nampak nan diangan alah basuo nan katuju sasuai pulo paretongan, mako langsuanglah batunangan. Cupak tatagak kaji si ragian takambang kaditiru hukum nyo syaraik kadipanuhi sapanjang adat nan bapakai. Parsatujuan nan kapunyo ndak paralu, ndak paralu katuju ndak katuju kok gaek baranak tujuah awak lah calon nan kaampek, tarimo sajo. Pantang bapatah kecek mamak, cilako gadih banyak cencong. Sabab indak nan cadiak dari mamak, indak nan tuo dari kako pasang sudah paku lah mati tak buliah dianjak lai. Nyampang sarupo rang anggan barani manggeleang panjang mahambuang-hambuangkan diri, mako bagilia urang mahariak batitik jo tangkai sapu atau diarak jo limau tawa disambua jo pinang tuo, dikatokan paja lah kanai urang malapeh kapandaian santuang pilalai tu agaknyo.Baa satantang jo ayah paja, status baliau urang sumando, tugas nyo cuman manikahkan. Soal jodoh soal baralek itu urusan mamak rumah sutan tingga mangamek-ngamek. Datang tamu duduakkanlah, urang makan dibasoi, paruik sandirilah malapiak maluncua pulang karanggai.Adapun nan bujang-bujang, jo kok dibandiang jo nan gadih. Agak mardeka pilihannyo. Hanyo dimaso kawin jolong, mamak mambari kato mati tibo maulang kaduo kali bebas mamiliah nan katuju tingga malapor ka famili. Tapi kok ado silang sangketo antaro kaum kaduo pihak, tibo parentah mancaraikan lapatkan talak sinan juo walau sadang bakasiah sayang. Itu dulu nak, dulu sangkek jaman panjajah. Alun banyak urang marantau maso adat basajaluah. Kini kok ayah liek ayah pandangi, bia di kampuang atau dirantau, nan ajuang nan darai samo sajo lah jauah bana parubahan sarupo siang dengan malam. Maso talangkai lah balipek pasangan cari surang-surang, induak bapak tingga maangguak, mamak kanduang tak dapek bunyi dunsanak tagak mahaminkan. Kok adoh pihak nan mambantah, nan tuo mahampang jalan, nan cadiak gilo mambujuak nan mudo jo karek kayu rencananyo ka jalan taruih kawin lari kini lah mode. Manga wak, atau sangajo pakai kaluan dipauik saeto tali baa nyo rang mambatakan pajalah hanyo tigo bulan tapaso baralek juo. Nan bedonyo nak, nan bedonyo dek cinta mako lai juo, cinta buto indak mancaliak marumbu dimaa tibonyo sampai disalah tak barampun urang kapia nan dipiliahnyo bakarek rotan jo famili. Ditabang kayu nan landai indak dikabuang-kabuang lai, pucuk tatanam di pamatang tabang kalian jo parangai indak kana-kana lai banyak nan ketek nan ka gadang. Jo kok dicaliak sacaro jujur nak, diukua jo pola rukun Islam sasuai pulo jo sandi dasar hak-hak asasi manusia mako sistem perkawinan urang dulu kurang adil kurang manenggang. Kabebasan wanita alah tapasuang, hak bapak dirampeh mamak urang sumando ndak bapungsi sasuai ungkapan jo kacikak urang sumando baa buliah katumbuah namun sunatullah tatap barlaku. Zaman baputa maso bareda barubah nilai bageser sakali aia gadang sakali tapian baranjak baitu papatah mangatokan. Kini panantuan jodoh di tangan anak, tangguang jawab bapak lah bulek panuah dominasi mamak lah lamo runtuah, baliau hanyo tingga lambang hak sakadar dibari tahu bukan maitam mamutiahkan. Tapi sayang, sayang baribu kali sayang ibaraik maukia talampau rawik, bak baragiah tasorong karuak. Generasi kalian kini lah malampau ukua jo jangko makan tabu jo urek-urek mandabiah manampuang darah. Sudah keterlaluan, nglunjak bahaso Betawinyo. Cobu pikia, dengan alasan hak asasi, kalian malenggang jalan surang mangikuik datak kato hati, biarkan anjing menggonggong namun khafilah jalan terus itu motto nan bapakai. Tapi kamipun ibu jo bapak mampunyai pulo hak asasi, nan kalian lanyau baok lalu. Barulah gapuak bagarundang kubangan raso awak punyo rupo jo loncek di pamatang apokah itu adil?. Bukankah latak ridho Allah diateh ridho urang tuo? Katahuilah nak, mangkonyo sampai sayang bapak inyo sarahkan anak gadihnyo ka tangan pamuda baiak-baiak panyambuang tangan asuhan. Mangkonyo cukuik samparono kasiah mande bakeh si bujang, nyo nak mayakinkan parampuan kapanyiliah badan dirinyo malanjuikkan kasiah tabangkalai. Disinilah cucuanyo curahan rila atau tapaku aliran restu nan manjadi miliak ayah bundo.Santano kalian rompak paga kami apo ka dayo urang tuo baluluah tangih bakaluahkan. Dan baalah jadinyo isuk, jo kok tagunjam dalam ibo hati, takana jariah manggadangkan Tuhan kok berang mambangih “nazubillahi minzallik”. Dek sabab karano itu, supayo nan pai hati nak elok, nan tingga hati nak sanang, kito tarah bagian pangka disisak arah ka ujang, nan tangah samo diambiak. Caro lamo saik salayang caro baru guntiang sasiba, bapilin rila jo maaf sinan tarantang kaadilan. Yaitu, katuju dek urang ka mamakai sasuai jo urang kamamandang, itu rumusnyo. Katuju sajo dek kalian ndak sasuai jo ibu-bapo adolah mungkin pasangkan, sabaliaknyo sasuai bana jo kami ndak katuju dek kalian mustahil bisa dilangsuangkan. Mangkonyo elok nak, barilah-rilah jo mandeh kanduang basuko-suko anak jo bapak sahayun angguak famili, itulah sandi jo pondasi tampek bapijak pangka tiang tunggak nan kokoh rumah tanggo. Lamak kalian nan mamakai sanang hati kami nan mamandang sumarak nampak di nagari.Kini nak ayah bilang ayah papakan, siapo nan haram dikawini sapanjang hukum syariat Islam, ataupun nan tacacek jo tacalo manurut adat Minangkabau, ado tigo baleh parampuan nan tidak boleh dinikahi. Yaitu, Satu Ibu nan manganduang nan malahiakan tarmasuk ibu dari ibu dan ibu dari ayah atau nenek kanduang. Nan kaduo, anak kanduang tarmasuak cucu dan katurunannyo kabawah. Tigo, dunsanak kanduang bia saibu balain ayah, atau saayah balain ibu. Nan kaampek, dunsanak padusi dari ayah. Nan kalimo, dunsanak padusi dari ibu. Nan kaanam, anak padusi dari dunsanak laki-laki atau anak pisang. Nan katujuah, anak padusi dari dunsanak padusi yaitu kamanakan. Nan kalapan, ibu nan manyusui barikuik ibu dari ibu baliau. Sambilan, dunsanak padusi sasusuan sarato anak cucunyo kabawah. Sapuluah, ibu dari istri atau mintuo, salamonyo ndak buliah. Nan kasabaleh, istri dari anak atau minantu, walaupun lah bacarai. Nan kaduobaleh, anak tiri walaupun ibunyo alah maningga ndak buliah. Nan katigobaleh, dunsanak padusi dari istri kacuali indak dipasumbayankan.Nah itulah urang-urang nan tidak buliah dikawini, di zaman Rasulullah dan sahabat diharamkan juo mangawini para jando Rasulullah pun terlarang mengawini perempuan nan masih dalam iddah. Adopun bagi urang Minangkabau nan baradat basandi syarak, basyarak basandi kitabullah, salain dari urang nan tigo baleh ado pulo urang salapan nan bapantang sapanjang adat. Yaitu satu, urang badunsanak ibu; nan kaduo, badunsanak ayah; nan katigo jando dunsanak kacuali kalau dunsanak lah maningga; nan kaampek jando mamak bia bacarai iduik atau bacarai mati indak buliah; nan kalimo jando panghulu dalam suku aratinyo panghulu awak sandiri; nan kaanam sahabat karib ibu; nan katujuah kiliran subalah manyubalah tu lah dianggap dunsanak; nan kasalapan urang sapasukuan.Namun didalam larang pantangan indaklah samo tiok nagari, ado nan labiah dari salapan. Ado nan buliah sapasukuan asakan panghulu la balain, ado tu. Ado pulo parjanjian duo suku nan tak buliah ambiak maambiak. Atau lain sabagainyo, manuruik paraturan suatu nagari.Nantik di suatu maso nak, tibo di janji nan bakarang tibo di padan nan baukua sinan marawa nan baturiah kato buatan batape’i. Waang ka duduak di majlis barado’an jo tuan kari di lingkuang urang nan banyak. Di situ hadir ibu-bapak mamak jo bako handaitolan karib kerabat langkok sugalo nan patuik-patuik urang kaduo balah pihak. Salasai katubah dibacokan mairiang istighfar jo syahadat, mako di dalam bajawek salam ganggam-baganggam samo arek waang pun maucap kabul manjawek ijab calon mintuo ikolah bunyi lafaznyo:“Aku terima nikahnya dengan mas kawin yang tersebut tunai”Sakalimat ndak buliah putuih sahangok ndak buliah carai. Itulah ikarar janji satia. Itulah panobatan bagi rajo-rajo, itulah pelantikan caro pejabat, SK turun tugas dimulai status awak kini suami komandan di rumah tanggo.Sasudah baijab kabul panyarahan tugas jabatan dari mintuo ka minantu lalu dibaco sumpah jabatan nan banamo ta’lil nikah, kanduangan isi di dalamnyo yaitu mambari hak kapado istri mamintak pasah talak satu kalau basuo palanggaran, apo nan dilangga yaitu anam bulan tak pulang-pulang kaba indak barito indak. Nafkah lahia tak dibari nafkah batin tak diagiah ataupun manyaki’i lahia jo batin main tangan sumpah sarapah. Kok ka jo a nyo diluluihkan nyo baia pitih saribu uang iwat tu namonyo mako jatuahlah carai sandirinyo. Mako lah lakek hitam jo nan putiah bateken batando tangan, barulah do’a dibacokan, maamin urang nan hadir maikuik sagalo Malaikat, Allah mandangan dari Ar-Rash. Saibarat malapeh kabalaia, kami nan hadir balirik di dermaga mamandang kalian naiak sampan nan surang lah tagak di nan kodoh, nan surang lah duduak di kamudi sambia badayuang ka subarang. Tangan malambai do’a mambubuang sampailah kalian ka pantai bahagia. Mandapek ampunan ridha Allah rasaki malimpah ruah, anak nan saleh dan saleha Amin, Amin Allahuma Amin.Kok itu tajadi isuak nak, nan paralu ayah ingekkan musti nampakkan parubahan didalam laku jo parangai gaya jo sikap pambawaan. Kapatang awak ramaja kini lah jadi rang dewasa gala pusako lah bapakai. Untuak itu kok mangecek maliek-liek bagarah magak-agak bacaruik sakali jangan. Nampakkan wibawa ka nan ketek samo gadang di baso basi jo nan tuo mulia baistilah. Kalem kecek rang sinan tapi kok ota samakin dareh, ruok ka bubu balabiahan namuah bagaluik di nan rami alun patuik manyandang gala doh. Asa manampak anak gadih nan kamek nan kuniang kuak mato bak alang ka manyemba lidah nyo taulok-ulok tangannyo mangapa-ngapa tandonyo nikah ndak barakaik. Ibaraik urang baliak dari makah koee alun mandapek haji mabrur, jikok pagawai karyawan kurang loyal randah komite marusakkan korp persatuan. Ingeklah awak ko suami urang, masyarakat umum jo lingkungan lah mambao duduak samo randah tagak samo tinggi sa martabat jo pergaulan. Kanalah awak ko minantu urang, kapamenan ka babanggakan, kabacaliak-caliak dari jauah, sadarilah awak ko sumando urang, awak ko baipa bisan, awak ko basangkuik pauik, tenggang nan banyak ka gauik gapai ulah dek miang badan awak. Kok iyo awak calon pamimpin, ka jadi kapalo rumah tanggo. Pahami bana nan ka di pimpin corak tabiat jo parangai watak karakter nan padusi. Tarlabiah dahulu katahuilah tantang riwayat kajadian asa muasa samulonyo, bahwa takalo maso saisuak sangkek Adam surang diri mauni Eden Taman Firdaus, sadang nan lamak-lamak lalok Tuhan patahkan tulang rusuaknyo bagian nan kida paliang bawah, mako tarjadilah Hawa. Baitu Tuhan manarangkan, sacaro filosofi kejiwaan, sifat-sifat padusi indak jauah barubahnyo jo sifat asa kajadian. Tulang rusuak itu panjangnyo sajangka labiah lawehnyo sajari kurang bangunnyo bungkuak salayang, diluruihkan raso tak mungkin dibengkokkan bapantang pantah, lunak-lunak kareh malantiang, sabantuak busua induak panah. Itulah isyarat klisenyo baoan watak parampuan. Inyo kareh tapi mahayuak bak per wajah basusuk inyo pendek tapi lajangnyo jauah malayang, inyo egois, inyo manjo, cengeng, paraso hati, paijok, ingin dilinduangi. Mangko kok lai bapakai sifaik saba malakok jo kasiah sayang pahami kiek manjinak-i mako dibaliak nan lamah lambuik tasimpan daya kakuatan labiah bak bom jo mariam jan dek awak manembakkan.Nan kausah sakali jangan, mamaso jo kakarasan main tangan balapuak lapak main kato manyumpah-nyumpah. Di muko bakcando takuik dihati nio mambarontak, tubuah nyo dapek dipasuang batin tak mungkin di tunduakkan itulah inyo parampuan. Untuak mambuka palang hati nak masuak ka ruang jiwa, ado pitiuah ka dipakai yaitu ampek tagah jo larangan, ampek pulo suruahannyo. Adopun ampek nan terlarang, partamo usah panyabuik padusi lain pambandiang-bandiang jo nan dulu, pacar lamo cewek saisuak kawan samaso bujang-bujang nostalgia sangkek sekolah, usah. Kunci areklah dalam-dalam simpan di gauang lubuak hati bak bunyi sibuah pantun koto ka ciek jo balai belo tigo jo kampuang paninjaiuan usah tabatiak tabarito bialah luluah di ganggaman. Paliang sakik dek ang padusi kalau miliaknyo digaduh-gaduh punyo sarikaik jo nan lain walau bayangan namo sajo, itu ciek. Nan kaduo, usah pamuji bataruih tarang, atau pancacek bakaleperan. Kalau istri disanjuang-sanjuang dipuji bamuko-muko, alamaik ka tinggi gabubunyo bisuak kok lupo jo daratan tibo sombong ongeh takabua, sabaliaknyo nyampang basuo tak katuju nan laia atau nan batin usah dicacek tembak lapeh. Tarumuak bana pikirannyo datang lah minder randah diri bak ayam kalah jo sabuang. Tapi kok manyanjuang salayang sajo ijan bakasan sambuang paran kok mancacek maagak-agak jo sindia lalu karundiang lapia baliau sambia galak, tu. Nah nan katigo, usah palecehkan di muko rami, ko no lah dakek dipabisan sabagai misal jo umpamo dikatokan pajako tinggi rasakiee ko mah sajak babaua udi taruih galeh susuik jua bali kandua raso tabali kabau punco. Ndak buliah tu nak, ndak buliah. Kalaulah awak marandahkan urang lalu sato malanyau, jatuah merek kabua raginyo sadangkan masih kadipakai laki nan pandia kecek urang. Nan kaampek, usah ringan tangan, iko nan paliang ayah bandi ko. Sajak sahari dalam rahim taruih manganduang malahiakan induaknyo taseso siang malam bapaknyo marasai cari makan kini lah gadang gadih rancak diagiahkan nyo elok-elok tibo dek awak dilampangi, biadap. Ang tau, inyo tu banyak nan punyo tu, salain dari mandeh jo bapak inyo tu punyo kaumnyo, inyo tu punyo negara, inyo tu punyo Tuhan Allah. Lamak-lamak sajo manangani, taroklah dosonya ndak taampunkan, ulahnyo malampau bateh, ndak mungkin tabantuak lai sarahkan baliak ka bapaknyo, pulangkan mandat kanan punyo. Tapi usah disakik-i urang, ijan dilampang-lampang anak urang, sabab istri bukanlah hewan nan tahan pukua tapi manusia nan tahan kieh, ingek tu dek ang.Kamudian nan dari pado itu, adopun ampek nan basuruah. Partamo, turun tangan kalau nyo sasak. Antaro suami di satu pihak dengan istri di pihak lain, lah batantu bidang karajo lah nyato tugas surang-surang. Suami mencari nafkah, nan jauah kadiampiakan, nan tidak kadiadokan, batenggang usaho jo kalakah. Istri mauruih rumah, mamasakkan barang nan matah, manyusun, maatok jo maatun, mambagi, maagak, maagiahkan. Mako tagaklah di kakok masiang-masiang, usah sarupo gotong royong kian gamak kumari kaca, nan papa mancingok paja, nan mama mangapiang kayu, jaan tu. sumbang jo jangga dipandangi. Akan tetapi, nyampang istri kurang sehat, lamah-lamah baru basalin atau karajo talampau sibuk bangkalainyo duo jo tigo, cucian sadang batumpuak, nasi lah patuik di kadangi, samba anguih, tareka iduik, paja nan ketek digendongkan uni nyo gilo maranyah, nan tuo mintak jajan, apaknyo manonton tipi itu namonyo bapak mada. Saat-saat ndak bak nantun nak, kito mustilah turun tangan tanggulangi apo nan mungkin paliang kurang manyapu-nyapu manggiliang lado ndak salah manyuci piriang patuik sajo apolai manggosok manareka prihatinlah jo bini awak, payah jadi rang padusi tu. Aa iko ciek lai, alah manjadi kodrat alam nak, kok istri mulai manganduang banyak lah tingkah jo parangai barubah sifaik sakutiko ulah cando babuek-buek kadang-kadang katonyo awak busuak, manjajok satangah mati, ado kalonyo sayang bakalabiahan ndak buliah kalua rumah, kandaknyo tak masuak aka, tangah malam mintak es krim, taragak jo ampiang dadiah kama dicari di jakarta, alah musim mintak durian susu kudo tolong carikan minyak bensin bajilek-jilek, pendeknyo macam-macamlah parangainyo. Nyampang basuo nan baitu nak, musti saba yo nak, saba. Itu ujian calon ayah tu, bak palonco di mahasiswa mamutuih silek jo pandeka. Makonyo ayah ingekkan, usah batangka basiarak, kok non baganyi jo bacarai karano urusan tetek bengek. Patah kamuniang junjuang siriah, jelo-bajelo kailaman, sapatah kaji basalisiah usahlah surau ditinggakan. Nan katigo, aja bagaua jo ipa bisan, suruah inyo bamasyarakat, jarang bana urang nan mampu marukunkan istri jo mandehnyo. Itu sababnyo timbua kacikak kahandai-handai di tapian katonyo antaro induak jo bini urang jo batin basumbaean. Apo sababnyo, sababnyo karano mereka nan baduo raso samiliak samo punyo barabuik kasiah diri awak, hak ibu raso talenggang dek tibo padusi lain padohal inyo nan manggadangkan. Istripun raso mamiliak-i. Sacaro hukum jo syarak sapanjang adat jo undang, suami hak dek istrinyo indak siapo ka mamisah. Kaduonyo batua, kini satu daerah duo tuan surang kasiah nan ciek sayang ibu ingin maatur anak istri mandeen mangapalo baenjo-enjo kaduonyo. Iyokan kecek rang gaek, batabua-tabua laki-bini diacuahkan amai paja durako ka mandeh kanduang ndak ciek jo nan ka elok. Mako ayah ingekkan pandai-pandai jadi gubalo nak, usah kandua tagang salapik paharek pilin silaturahim. Di aja makan sadaun tapi usah sakandangkan, ma’ananyo adil-adil tagak di tangah jan oleang bapindirian pakaikan sifaik bijaksano adokan pendekatan psikologis ratangkan jambatan batiniah, hanyo usah talampau kareh kok non pulo iduik sarumah, arek-arek lungga mangkonyo elok. Nah caro baipa jo babisan, biasokan jalang manjalang, tanamkan raso ukhwah sahinggo hilang kacimburuan terwujud keserasian dalam keluarga besar ipa-bisan. Nak nyo batumbuah kapandaian batambah pangalamannyo, istri diaja bamasyarakaik apo kok itu darmawanita, di PKK, di perkumpulan, di pengajian majlis ta’lim atau di kegiatan olah raga di arisan di julo-julo, pendeknyo asalkan basifaik positif palapeh. Tantu sajo dimonitor dari jauah jan kumat panyakik induak-induak. Aa panyakik induak-induak, partamo bajoak, batandiang lagak, nan kaduo bagunjiang mancukia urang. Dek asik ota ka ota lupo tugas di rumah tanggo, tapaso makan kalapau sinan bamulai basisangek, hati-hati nak. Lah, aa iko nan panghabisan nan kaampek bakato baiyo bajalan bamulah pakaikan sifaik musyawarah, walaupun awak pamimpin kecek awak, pucuak bulek di rumah tanggo bisa maitam mamutiahkan tapi indak buliah bakato surang mandeen bahati ciek, jangan. Mamakan usah mahabiahkan, manabang indak buliah marabahkan. Diktator awak tu namonyo, sadangkan adat bawasiat, nak tuah kato sapakaik, cilako kaji baselang. Syarakpun ado manyuruah, “syura bainahum” bermusyawarahlah antara kalian, itulah inyo demokrasi caro negara baiyo-iyo bahaso awak disinan rahmat ka turun. Apopun langkah ka ditampuah, rencana proyek gadang soal rumah soal usaho, atau urusan ketek-ketek mamiliah warno kain saruang, umpamonyo. Sadonyo musti jo mufakaik jo musyawarah. Nyampang putusan lah diambiak dek awak nan tau masalahnyo. Atau dek sifatnyo darurat musti diambiak kasimpulan, musyawarahpun paralu walau sakadarn formalitas. Saindak-indaknyo mambari tahu. Bahkan, bahkan kok anak kalaulah gadang wajib diajak bamufakaik usah dibaok lalu sajo. Insya Allah nak, kok nan ampek tagah lai tainda, ampek suruah lai tapakai, lidah masin kato badanga wibawa tumbuah di keluarga suami teladan kecek urang.Baitulah nak, dek hari lah laruik juo. Ayah tak lamo ka mangecek lah hampia tibo di jangkoan jam habih kutiko sampai rundiang usai di caro tamaik surah baranti nyo lai. Tapi sabalun bakasudahan terakhir ayah ingekkan adopun laki-laki di tanah Minang, mamikua banyak tangguang jawab, disampiang istri jo anak-anak, ado dunsanak kamanakan, sarato bakaum famili, taruih bakampuang bahalaman. Basuo dalam pantun papatah, kaluak paku asam balimbiang, timpuruang lenggang-lenggangkan, dibaok nak rang saruaso, anak dipangku kamanakan dibimbiang, urang kampuang dipatenggangkan, tenggang nagari jan binaso. Aratinyo, samantaro mauruih rumah tanggo nan mutlak wajib paralu kito dituntuik sacaro moral mambela dunsanak kamanakan, bahkan sacaro materil kalau kaadaan nan mangandak-i. Masyarakatpun disambiakan nak, caro balabuah batapian, caro bakampuang banagari, urusan sosial jo lingkungan, usah awak nak iduik surang, usah. Asa lai beres anak bini, urusan urang masa bodo. Dusanak marando tak diuruih rang gaek tarlantar tak piduli alek urang indak dituruik kamatian pantang manjanguak. Gotong royong sakali haram jangan nak. Usah, ayah tak suko tantang itu, singkek langkah sampik bakisa kucuiklah bumi alam nangko, tibo giliran waang susah langau ijau tak ka mangarongong, pitih nan indak laku lai picayolah ka ayah.Satantang diri badan ayah, usah dihirau dikhayakan salagi bagarak tulang nangko alun kamakan rumpuik ragek kalian nan indak dibabani. Namun, kok umua singkek capek baminto ayah bapulang labiah dulu, amak ang ameik dicayahkan itu pitaruah dari ayah tu. Kok waang nak tau juo nak, tigo puluah tahun kami babahua banyaklah tangih dari galak, rintang jo bansaik nang ko juo dek senjang kumari sayuik dunia urang indak tabandiang. Balahia manapi-napi, katangah takuik jo galombang, jo tangan kami bakayuah nak, abiah sampan ganti jo upiah, sampai lah kalian di sumbarang. Walau baitu panangguangan saseyuik baliau tak mangaluah, sadaceh indak panyasalan. Ayah pun manenggang lahia batin lalu ta darek jo tahariak alun tajantiak sasek tangan ko nan hati nyo tasaki’i, demi Allah alun pernah. Dek sabab karano itu bela amak ang sampai-sampai uruih jo jari nan sapuluh haram rilah ayah tak rila dunia akhirat haram tak izin nyampang kasiah basarayokan di panji jompo inyo bagaluang, awas waang.Iko nan panghabisan nak, tutua habih kalimaik sudah rundiang indak barulang lai, dangalah sabuah nangko. Yaitu, kok tasabuik hiduik ka mati tabayang nasib di akhirat, cameh tibo gamang pun datang antah kabaa kok isuaknyo. Lorong di badan ayah tapek bak pantun-pantun urang, maninjau di lingkuang bukik tampak nan dari puncak lawang di dunia bansaik malilik ka mati amalan kurang. Sapanjang kaji nan badanga hadis nan saiah dari Nabi kok sampik mungkin malapangi barek kok lai maringankan, hanyo tigo nan ka manolong nak. Manolah jinih nan tigo, partamo sadakah jariah, kaduo ilmu nan bermanfaat, katigo doa anak nan salihah. Dek seso sapanjang hari indak talakik basidakah untuak kalian sajo tak cukuik konon mangana urang lain. Tasabuik ilmu nan baajakan itu nan jauah sarik bana, sikola tangguang mangapalang mangaji tak sampai katam, pangalaman bakurang-kurang. Antah kok lai nan katigo nak, do’a kalian nan baarokan kok buliah pintak jo pinto sakadar sataguak aia pangipeh angek di kubua tanyo kok lai tapalapeh, kirimi do’a sapatagak. Apolah lafaz do’anyo waang kan alah tau juo. Rabbighfirli wali walidayya warhamhuma kama rabbayani saghira “Ya Allah ya Tuhan ku, ampunilah dosa-dosa ku, ampunilah kedua orang tua ku dan sayangilah mereka sebagaimana mereka telah menyayangiku sewaktu aku kecil”. Tolong yo nak, tolong ciek nan tu lah pintak ayah, nan lain kalian tak barutang ridha jo maaf pamanuhi.Nah sakian sajolah, disiko sayok patah tabang baranti, paelang marapek di kualo pasan cukuik wasiat sampai pitaruah sagitu sajo tiang dek anak maaf-maafkan. Wassalamu’alaikum Wr.Wb